Op 23 Februarie het die Minister van Kuns en Kultuur, Nathi Mthwethwa, nuwe name vir sommige dorpe en stede in die Oos-Kaap aangekondig. Van die name is Port Elizabeth, nou Gqeberha; Maclear, nou Nqanqarhu; en King William’s Town, wat voortaan as iQoonce sal bekend staan. Die meeste mense – of hulle nou Afrikaans, Engels of selfs Xhosa praat – voel heel onseker oor die klapklanke in hierdie nuwe name en is maar bra versigtig om hulle te probeer uitspreek. Die herbenamings lyk nie of dit baie goed ontvang is nie, en daar is mense wat besig is met petisies om die naamsveranderinge te probeer omkeer.
Maar kan ons iets positief hieruit put?
Zandile Kondowe, Xhosa-dosent by die Taalsentrum, vertel van ʼn ervaring wat inderdaad die hart verwarm. Toe sy oor die nuwe name met van haar eertydse en huidige studente gesels, het hulle heerlik saam gesels – selfs op sosiale media. Hulle het sommer ook ingespring en mense begin leer hoe om die nuwe name uit te spreek en waardering vir hulle aan te kweek. “Op hierdie manier het hierdie studente nie net waardering en eerbied vir my as hulle Xhosa-dosent uitgedruk nie, maar hulle het ook gewys dat hulle alle Xhosa-sprekers respekteer en dat hulle boonop vir Xhosa as taal en die Xhosakultuur eerbied en waardering het. Om hulle toewyding só te sien het my herinner aan Neville Alexander, wat ʼn groot voorstander daarvan was om Afrikatale op kragdadige maniere en in verskillende sosiale domeine te gebruik.”
Vir Zandile is haar studente se toewyding ook ʼn wonderlike voorbeeld van respek vir menseregte. “In plaas daarvan om die manier waarop die nuwe dorpe se name uitgespreek moet word te kritiseer, het hulle dit op hulself geneem om te leer hoe om hulle uit te spreek en daarna ook uitgereik om ander te help wat sukkel met die uitspraak.”
Zandile wil graag enigeen by die Universiteit wat onseker is oor die uitspraak van hierdie name uitnooi om haar te e-pos by kondowe@sun.ac.za. Ons wil baie, baie graag help en jou leer hoe om die name uit te spreek. Boonop het ons heerlike, interaktiewe Xhosa-kortkursusse waarvoor mense kan inskryf!”
Kyk gerus na twee kort video’s van Zandile se studente om jou vere reg te skud vir daardie klapklanke!
Adnene Janse van Rensburg help ons om die klapklanke baas te raak:
En hier is nog hulp van Austin Pepar:
– deur Zandile Kondowe en Susan Lotz
