Category: Nuutste nuus

Boekgeselsie met Anne-Mari L

Leer ons ken deur die boeke wat ons lees! Vandeesmaand gesels ons met Anne-Mari Lackay van die Skryflab. Anne-Mari werk sedert 2001 by die Skryflab, waar sy Skryflabkonsultasies koördineer en die skakel is tussen die Skryflab, studente, skryfkonsultante, dosente en ander personeel.

“Ek dink omdat ek self in moeilike omstandighede moes studeer en werk, maak dit wat ek ervaar het, my meer ontvanklik vir studente se behoeftes. Dit is vir my belangrik om hulle met empatie by te staan en dinge vir hulle makliker te probeer maak. Ek sal altyd vir die persoon aan die kortste ent – die underdog – opstaan en mense probeer inspireer en bemagtig om hulself te kan help om hul ideale te verwesenlik.”

Wat is die titel van jou gunstelingboek, of ŉ boek wat ŉ diep indruk op jou gemaak het, of ŉ boek wat jy om die een of ander rede as onvergeetlik ervaar het?
Hoewel ek graag lees, het ek lanklaas vir ontspanning gelees. Een van die boeke wat ek wel sonder te veel onderbrekings kon lees was A Thousand Splendid Suns deur Khaled Hosseini. Dit is ŉ hartverskeurende verhaal – so eg en menslik, maar natuurlik ook ŉ werklikheid waarvan baie vroue in gebiede onder die beheer van die Taliban kan getuig. Die boek het my diep getref. Dit het kompleet vir my gevoel asof ek deel was van die vroue se stryd. Dit was veral vir my erg hoe hulle omstandighede onnodige wrywing tussen hulle veroorsaak het. Uiteindelik kon hulle tussen al die ongelooflike pyn en vernedering saamkom en ŉ uitweg vind.

Hoekom het hierdie boek jou só beïndruk?
Die boek was ŉ geskenk aan my dogter voordat sy ernstig siek geword het en dokters om haar lewe moes veg. Toe ek hierdie boek begin lees het, was dit ŉ soort ontvlugting. Die boek het my laat besef deur hoeveel moeilike omstandighede mense – veral vroue – al moes veg om te oorleef, en hoe hulle in die proses sterker anderkant uitkom. Wie is ek dan om nie hierdie geveg ook aan te pak en die beste te maak van wat my pad kruis nie? Ek kon saam met die karakters wat ek leer ken het, huil en lag oor klein oorwinnings.

Die boek speel af in Afghanistan en weerspieël die stryd van vroue in gebiede onder die beheer van die Taliban. Die skrywer beskryf die omgewing en gebeure ongelooflik goed, sodat ŉ mens dit as’t ware voor jou oë kan sien afspeel. Juis omdat ek ook kon reis na Istanbul het die boek vir my alles werklik kom maak. Dit het my opnuut dankbaar gelaat oor hoe ons hier in ons land (selfs met sy misdaad en korrupsie), in ons dorpe en huise leef.

Wie is jou gunstelingouteur(s)? Hoe só?
Ek het nie ŉ spesifieke gunstelingouteur nie. Skrywers wat die wêreld vir my oopmaak, trek my aan.

Hosseini se boeke raak my omdat dit vir my ŉ ander wêreld oopgemaak het. Ek het ook sy boek The Kite Runner gelees en dit het my siel net so diep geraak soos A Thousand Splendid Suns. Ek verkies skrywers wat vir my nuwe ervarings kan bied, en ek lees graag verhale waarin waar mense wat te na gekom en verstoot word, kan oorwin en uit hulle moeilike omstandighede na ŉ bietjie sonlig kan ontsnap.

Nog ŉ skrywer van wie se skryfstyl ek hou, is John Grisham. In sy boek The Confession word ŉ jong swart voetbalster sonder voldoende bewyse skuldig bevind aan ŉ moord op ŉ jong meisie. Dit is ŉ hartverskeurende verhaal waarin vooropgestelde opvattings oor kleur ŉ rol speel en daartoe lei dat ŉ jong man jare lank onskuldig in die tronk moet wag vir die dag van sy doodsvonnis. Kort voordat die onskuldige man gehang sou word, kom die skuldige persoon na vore en erken skuld. Maar helaas – niemand wou die skuldige glo nie. Die onskuldige man is steeds gehang.

Verder hou ek van skrywers uit die sielkunde wat jou binne jouself laat kyk en help met selfondersoek. Ek hou van wenke oor hoe jy jouself kan bemagtig, soos dié wat Daniel Goleman gee in Emotional Intelligence. Hierdie boek kan ŉ mens tydsaam lees en daaruit leer.

[us_hwrapper]

Ek begin nou ook meer lees oor die lewens en geskiedenis van digters en skrywers soos Breyten Breytenbach, Diana Ferrus en Adam Small. Ek het die eerste twee skrywers self ontmoet – dit maak dit net meer spesiaal om dan verder oor hulle te lees. Hulle skryf oor apartheid, hul onderskeie lewensreise en komvandaan. Dit laat my ook besef dat ŉ mens se eie storie belangrik is en dat dit werd is om geskryf en gelees te word. Dr Diana Ferrus het sopas haar eredoktorsgraad in filosofie aan die Universiteit Stellenbosch ontvang.”

[/us_hwrapper]

Wat lees jy op die oomblik?
Op die oomblik lees ek Brutal Legacy van Tracy Going, maar vorder stadig – ek sit dit neer wanneer dit hartseer raak. Dan lees ek ook Wrecker deur Noel O’Reilly – maar dit is nie werklik my soort boek nie. Dit is ŉ storie oor vreemde mense wat vreemde dinge doen, maar daar is tog interessante gebeure. Die mense se gebruike en manier van praat prikkel my om verder te lees. Ek is ook besig met die digbundels Donkerberg/Bloodwood deur Dominique Botha en Wonderlike Woorde en Dade deur Gameeda Henry (een van ons plaaslike digters in Pniël).

Verkies jy dit om ‘regte’ gedrukte boeke te lees, of lees jy eerder boeke op ŉ Kindle of ŉ ander elektroniese platform? Wat is die rede vir jou voorkeur?
Ek verkies ŉ gedrukte boek. My oë is beslis nie meer so goed soos wat dit was nie en elke dag sit ek voor ŉ rekenaar. Ek wil my boek kan voel, ruik, sien, blaai, neersit en optel.

Watter boek het jy al meer as een keer gelees? Vertel ons hoekom?
Ek sou tog graag A Thousand Splendid Suns wou herlees – of dan dele daarvan – wanneer ek ŉ tydjie kry. Soms vergeet jy presies wat gebeur het of die tweede keer lees jy iets raak wat jy voorheen op ŉ ander manier geïnterpreteer het.

Wie is jou gunsteling- literêre karakter?

[us_hwrapper]

As kind was my heel geliefste literêre karaktertjie Pippie Langkous – en dit sal ook vir altyd sy bly.”

Moenie vir my lag nie! Pippie is ŉ merkwaardige dogtertjie – presies soos wat ek wou wees op daardie stadium van my lewe in daardie klein dorpie waar ek groot geword het. ŉ Onafhanklike, sterk mensie wat die wêreld met mag en mening kon aanvat. Niemand kon haar beheer nie, sy was slim en onverskrokke en kon alles doen waarop sy haar hart gesit het. Selfs nie die belangrike polisie het mag oor haar gehad nie. Sy het in haarself geglo. Niemand was so sterk soos sy nie!

Matilda van Roald Dahl het ook ŉ blywende indruk by my gelaat: die dogtertjie wat uiters slim was en ontvlugting van haar vervelige omstandighede in boeke gesoek het. Sy ontdek dat sy bonatuurlike kragte het, wat sy dan gebruik om moeilike situasies te takel en op te los. Natuurlik sou ons almal bonatuurlike kragte wou hê om sommer alles reg te maak, almal op hulle plek te sit en moeilike situasies te oorkom.

Ek dink sulke karakters bou aan ŉ mens se persoonlikheid. Vandag hou ek steeds nie daarvan om in ŉ blik gedruk te word nie. Dan kom my Pippie-maniere of bonatuurlike kragte uit …

[/us_hwrapper]

Het jy dalk ŉ lewensles by ŉ boek of ŉ karakter uit ŉ boek geleer wat jy met ons wil deel, as jy dit nog nie in een van jou ander antwoorde genoem het nie?
ŉ Mens leer soveel lewenslesse. Tracy Going se Brutal Legacy het my help besef dat moed en krag binne-in jouself lê; dat hoewel dinge soms onmoontlik en verlore lyk, ŉ mens soms diep moet delf vir daardie moed, maar dit wel altyd daar is.

Iets wat my ook geraak het, is toe Cathy Park Kelly – ek het haar persoonlik ontmoet – die betekenis van die titel van haar boek Boiling a Frog Slowly verduidelik het. Sy vergelyk haar pynlike lewenservaring met die reaksie van ŉ padda wat in ŉ pot met kookwater gegooi word. In daardie geval sal die padda dadelik uitspring, maar wanneer die water in die pot met die padda geleidelik warm gemaak word, meen sy die padda se vel sal aanpas by die hitte van die water totdat die padda uiteindelik doodbrand. So gebeur dit ook dat ŉ mens kan aanpas aan by die swaarste omstandighede – in haar geval, mishandeling en gendergeweld – maar sulke aanpassings is soms ŉ oorlewingstrategie wat ŉ mens sonder dat jy dit besef uiteindelik kan vernietig en kan laat uitbrand. Haar boek het my help begin verstaan hoekom vroue toelaat dat mans hulle mishandel en hoe hulle soms nie ŉ werkbare uitweg sien nie. Dieselfde beginsel geld vir ander lewensituasies waaraan ŉ mens maar gewoond raak en nie besef hoe dit jou meesleur nie.

As ek die gedigte lees van prof Adam Small en dr Diana Ferrus, kry ek insig in hulle lewensverhale. Adam Small het as talentvolle digter in die apartheidsjare ’n pynlike stryd gevoer teen die groot veronregting wat hy ervaar het oor die etiket ‘Kleurling’ wat die owerhede aan mense gehang het. Hy het eers erkenning vir sy werke gekry toe hy oorlede is. Dieselfde geld vir die gedigte van Breyten Breytenbach, wat sy eie stryd teen apartheid geveg het.

Uit Diana Ferrus (en ander digters) se werke leer ek, onder andere, dat dit is eers wanneer ŉ mens ouer is, dat jy verstaan hoekom sekere dinge gebeur het soos wat dit gebeur het. Dinge wat jou as kind gepla of seergemaak het, kry nou ŉ nuwe betekenis en jy kan dit in ŉ nuwe lig sien en verstaan. Jy begryp ook met deernis die handelinge van jou ouers en mense rondom jou. Dit laat my besef dat jou storie belangrik is en dat ander wat met dieselfde omstandighede gekonfronteer word, uit jou storie kan leer.”

Watter boek of boeke kan jy by jou vriende, studente en enige iemand anders aanbeveel?
Op die oomblik is daar op my boekrakkie ŉ paar boeke wat oor die mishandeling van vroue gaan. Dit mag moontlik nie boeke wees wat jy elke dag wil lees nie, want dit maak seer of soms wil mens nie al hierdie seer dinge weet nie. Vir my is dit ekstra hartseer om te dink dat dit jare geneem het vir hierdie skrywers om weg te kon stap van die mishandeling om nou hieroor te kon skryf. Ek dink daar is ook mans wat nog hierdie moed bymekaar moet skraap om dieselfde te doen.

My lysie is:

Boiling a Frog Slowly deur Cathy Park Kelly
Brutal Legacy deur Tracy Going
A Thousand Splendid Suns deur Khaled Hosseini
The Confession deur John Grisham

Die pandemie het vir my tyd gegee om meer gedigte te lees en self te begin skryf. Sommige is maklik om te verstaan, in ander moet jy weer die betekenis soek. Digters skryf oor die verlede, maar ook oor dinge wat nou gebeur. Dit is soms ŉ stryd om hierdie twee temas binne-in jouself versoen te kry.

Indien ons lesers meer wil weet oor die dorpie Pniël waar ek woon, lees gerus die bundel Voetspore (ŉ Pniëlse digbundel). Dis geskryf deur skrywers op die dorp en vertel meer van die lewe en gewoontes in Pniël.

2 June 2022Tags: A Thousand Splendid Suns, Adam Small, Diana Ferrus, Dominique Botha, Gameeda Henry, John Grisham, Khaled Hosseini, Pippi Langkous, Pniël, Pniël-digters, The Kite Runner, Voetspore

Gunstelingboekgeselsie met Eduard dK

Leer ons ken deur die boeke wat ons lees! Vandeesmaand gesels ons met Eduard de Kock, ŉ senior tolk by die Taalsentrum se Tolkdiens en aanbieder van die Kommunikasielab se Skep aanbiedings met selfvertroue-kortkursus.

“Ek is ŉ groot aanhanger van die tipiese nerd-kultuur: Dungeons and Dragons, rekenaarspeletjies en jou meer ingewikkelde bordspeletjies. As ek vandag baie geld sou wen, is die eerste item op my inkopielys ŉ klomp rekenaarkomponente sodat ek my eie masjien bymekaar kan sit.” By die Tolkdiens is hy ook tegnologiekoördineerder en betrokke by die portefeulje vir voortgesette professionele ontwikkeling. Verder doseer Eduard ook Wetenskap in Konteks – ŉ module vir BSc-studente in akademiese geletterdhede en rekenaarvaardighede. As stemkunstenaar vryskut hy ook as radio-omroeper.

Wat is die titel van jou gunstelingboek, of ŉ boek wat ŉ diep indruk op jou gemaak het, of wat jy om die een of ander rede as onvergeetlik ervaar het?
Twee boeke: Magician deur Raymond E Feist, en Anansi Boys deur Neil Gaiman.

Hoekom het hierdie boeke jou só beïndruk?
Ek het Magician vroeg op hoërskool ontdek – ek het die boek in der waarheid net gekoop omdat dit ŉ interessante omslag het! Ek onthou nog die dag toe ek hom vir die eerste keer oopgeslaan het, en die eerste woorde, ‘The storm had broken’, lees net toe dit buite begin reën. Ek het toe verplig gevoel om die boek klaar te lees, wat ek sedertdien steeds gereeld doen. Ek moes op die ou end ŉ nuwe eksemplaar koop omdat die oue redelik voos begin lyk het. Dié boek sal aanklank vind by mense wat hou van stories soos Lord of the Rings, maar uit die perspektief van twee kinders wat in twee afsonderlike wêrelde groot geword het – wêrelde wat lelik koppe gestamp het.

Anansi Boys spook nog by my omdat dit my eerste blootstelling was aan die magiese realisme, waar al die ou gode en mitiese figure steeds op die aarde ronddwaal. ŉ Man kom agter dat hy die seun is van die spinnekopgod Anansi en dat hy ŉ broer het wat skynbaar al sy pa se kragte – wat hoofsaaklik te doen het met poetse bak – geërf het. Die boek het my oë oopgemaak om die magiese in die alledaagse raak te sien.

Wie is jou gunstelingouteur(s)? Hoe só?
Ongetwyfeld Neil Gaiman, om die bogenoemde redes. Ek geniet Chuck Palahniuk se manier van stories vertel ook vreeslik: dis insiggewend en interessant met net genoeg galgehumor om my belangstelling te prikkel. Verder is Chimamanda Ngozi Adichie en Tom Eaton twee outeurs wie se artikels en gedagtes dit nogal regkry om my dinge uit ŉ ander perspektief te laat benader.

Wat lees jy op die oomblik?Frank Herbert se Dune (die onlangse film het my uiteindelik oortuig dat ek hierdie hoeksteen van wetenskapfiksie moet ondersoek) en The Ascent of Rum Doodle deur WE Bowman wat ek as ŉ geskenk gekry het en vreeslik geniet.

Verkies jy dit om ‘regte’ gedrukte boeke te lees, of lees jy eerder boeke op ŉ Kindle of ŉ ander elektroniese platform? Wat is die rede vir jou voorkeur?
Snaaks genoeg verkies ek ŉ regte boek wanneer as ek alleen na ŉ restaurant gaan. Ek voel asof mense my skeef aankyk as ek met ŉ tablet-ding daar gaan sit: “Net nog iemand wat vasgenael is aan ŉ skerm.” As ek egter lang afstande vlieg of per bus ry, wen my Kindle elke keer, omdat dit maklik in my sakke pas sonder om seer te kry. Dit het ook al gebeur dat ek my met my tydsberekening misgis het en ŉ boek te vinnig klaar lees – dan kan ek net nog een koop en hom onmiddellik aflaai!

Watter boek het jy al meer as een keer gelees? Vertel ons hoekom?
ŉ Hele klomp. Natuurlik Magician en Anansi Boys. ŉ Ander klassieke een is Good Omens, deur Neil Gaiman en Terry Pratchett. Dit gebeur ook soms dat ŉ toneel uit ŉ boek skielik by my spook en dan kan ek nie die res van die storie onthou nie, dus lees ek maar die boek van voor af. Ek is altyd verbaas deur hoeveel ek nog kan onthou – en hoeveel meer ek vergeet het!

Wie is jou gunsteling- literêre karakter?
Ek sou sê dis tussen David Wong – die hoofkarakter in ŉ reeks boeke wat deur Jason Pargin geskryf is (onder meer John Dies at the End en This Book is Full of Spiders: Seriously, Dude, Don’t Touch It) – wat sy bes doen om kop bo water te hou in ŉ wêreld wat vasberade is om hom te laat verdrink, en die literêre speurder Thursday Next uit Jasper Fforde se reeks boeke (The Eyre Affair, Lost in a Good Book en Something Rotten) wat werk vir ŉ taakspan wat boeke polisieer en seker maak dat die karakters hulle gedra.

Het jy dalk ŉ lewensles by ŉ boek of ŉ karakter uit ŉ boek geleer wat jy met ons wil deel, as jy dit nog nie in een van jou ander antwoorde genoem het nie?

[us_hwrapper]

Die grootste les het ek seker by my twee gunstelingkarakters geleer: ja, die wêreld is rof, mal en soms belaglik, maar dis nie ŉ verskoning om tou op te gooi nie.”

[/us_hwrapper]

Watter boek of boeke kan jy by jou vriende, studente en enige iemand anders aanbeveel?
Mense wat wonder oor die verreikende gevolge van regerings wat net aanhou om geld te laat druk, kan gerus When Money Destroys Nations lees, waar Philip Haslam en Russell Lamberti dié komplekse onderwerp op ŉ besonder lesersvriendelike manier benader.

Diegene wat voel hulle word omsingel deur fopnuus en bangmaakstories oor siektes en newe-effekte, kan gerus Bad Science deur Ben Goldacre lees. Ons is geneig om te dink daar is ŉ eenvoudige rede waarom wetenskaplike feite dikwels verdraai word, maar Goldacre verduidelik op ŉ elegante manier hoekom daar so gereeld (gebroke) telefoontjie gespeel word met wetenskaplike nuus.

Diegene wat sug en kop skud vir elke nuwe skande waarby die Suid-Afrikaanse regering betrokke is, oorweeg dit om Is it Me or is it Getting Hot in Here: Great Expectations and Boiling Frogs in South Africa deur Tom Eaton te lees. Hierdie werk het my laat besef hoe maklik ons die besondere gees in ons land uit die oog verloor omdat ons so besig is met krisisbestuur.

5 May 2022Tags: Anansi Boys, Chuck Palahniuk, Dune, Magician, Neil Gaiman

Boekgeselsie met Elzette W

Leer ons ken deur die boeke wat ons lees! Vandeesmaand gesels ons met Elzette Wickens, ŉ taalpraktisyn by die Taalsentrum se Taaldiens. “Ek redigeer en vertaal tekste vir Universiteits- en eksterne kliënte, in Afrikaans en Engels. Ek leer byna elke dag iets omdat ek met inhoud uit soveel uiteenlopende velde werk.”

Elzette hanteer ook taalnavrae vanaf kliënte sowel as niekliënte. “Dít kan nogal ŉ skattejag raak, want mense kontak ons meestal oor probleemgevalle waarvoor hulle nie elders sommerso oplossings kon kry nie. Ek is op my gelukkigste as ek kan voel ek het ŉ goed versorgde teks gelewer of ek het die taai bondel van ŉ taaltameletjie losgewoel gekry.”

Wat is die titel van jou gunstelingboek, of ŉ boek wees wat ŉ diep indruk op jou gemaak het, of ŉ boek wat jy om die een of ander rede as onvergeetlik ervaar het?
The Christmas Mystery deur Jostein Gaarder (die outeur van Sophie’s World).

Hoekom het hierdie boek jou só beïndruk?Ek het nog nooit voorheen so ŉ boek gelees nie. Dis ŉ storie waarin die spanning byna ongemerk opbou, met parallelle verhaallyne wat in teenoorgestelde rigtings beweeg. Enersyds is daar ŉ fantasieverhaal wat nietemin die verloop van die werklike geskiedenis volg; andersyds ŉ verhaal in die “werklike wêreld” met “gewone mense”. Maar dalk is eersgenoemde die werklikheid, wat ons een venstertjie op ŉ slag begin raaksien? Dis ŉ meesleurende karnaval sowel as stof tot nadenke. Een van die min boeke wat ek meer as een keer herlees het.

Wie is jou gunstelingouteur(s)? Hoe só?
Somerset Maugham, wat emosie so kan vasvang dat dit jou eie gemoed binnesypel. PG Wodehouse, vir die fyn spot met sosiale konvensies sonder om geniepsig te wees. Ken Follett, vir sy lieflike reeks wat in die Middeleeuse Engeland en Frankryk afspeel, vol kastele en kloosters en swaarde. Bill Bryson, vir die manier waarop hy inligting en aweregse humor vervleg, maar bowenal vir sy Mother Tongue, wat een van my grootste gunstelinge is. Hergé se Kuifie-reeks en Alba Bouwer se Rivierplaas-reeks. Die wenners wat saamgaan na die spreekwoordelike verlate eiland is Dr Seuss en Astrid Lindgren; as ek met hulle uitgekuier geraak en hulle boeke ontgroei het, kan julle maar die ligte afskakel.

Sr Seuss Ca in the Hat Dr Seuss se Cat in the Hat-karakter (kopiereg: Random House)

Wat lees jy op die oomblik?
Ek lees nooit net een boek op ŉ slag nie. Op die oomblik is daar boekmerke in The Missing Ink: How handwriting made us who we are, The Queen’s Gambit, My Life with BoB: Flawed heroine keeps book of books, plot ensues, en Common Places: Mythologies of everyday life in Russia. Plus nog ŉ paar, hier en daar.

Verkies jy dit om ‘regte’ gedrukte boeke te lees, of lees jy eerder boeke op ŉ Kindle of ŉ ander elektroniese platform? Wat is die rede vir jou voorkeur?
Ek is ŉ verbaasde maar heelhartige Kindle-aanhanger. Ek lees net nuusartikels op ander toestelle, en gedrukte boeke net as die fotomateriaal daarin belangrik is. Hoekom sou jy ŉ swaar voorwerp wou vashou, dalk jou plek wou verloor, nie dadelik ŉ vreemde of interessante woord wou naslaan nie, nie treffende gedeeltes moeiteloos wou onderstreep nie, nie ŉ ingeboude leeslampie wou hê nie … en nie ál die boeke waarin jy tans lees, tegelykertyd byderhand wou hê nie?

[us_hwrapper]

Reis lig en red ’n boom!”

[/us_hwrapper]

Watter boek het jy al meer as een keer gelees? Vertel ons hoekom?
Jane Austin se werk, veral Pride and Prejudice – seker al agt keer. Ek jil elke keer van plesier. Daardie openingsreël …

Wie is jou gunsteling- literêre karakter?
Kaptein Sardyn

Het jy dalk ŉ lewensles uit ŉ boek of by ŉ karakter uit ŉ boek geleer wat jy met ons wil deel, as jy dit nog nie in een van jou ander antwoorde genoem het nie?
Niemand hou by CS Lewis kers vas nie. Maar ek glo nie dis die regte forum hiervoor nie.

Watter boek of boeke kan jy by jou vriende, studente en enige iemand anders aanbeveel?
Die lys is nimmereindigend, want ek lees meestal oor onderwerpe wat vir my interessant klink, eerder as die werk van sekere skrywers. ŉ Paar:

Worldly Goods: A new history of the Renaissance (Lisa Jardine)
C’est La Folie (Michael Wright; ŉ Engelse boek, net die titel is Frans)
Travels With My Briefcase (Peter Biddlecombe)
Sixty Million Frenchmen Can’t Be Wrong: Why we love France but not the French (Jean Nadeau & Julie Barlow)
Rationality: What it is, why it seems scarce, why it matters (Steven Pinker)
Shantaram (Gregory David Roberts)
Sy Kom met die Sekelmaan (Hettie Smit)
Hessie en Holderstebolder (Korky Paul & Valerie Thomas)
Zanzibarstraat (Niki Daly)

31 March 2022Tags: Alba Bouwer, Bill Bryson, Dr Seuss, Jostein Gaarder, Ken Follett, Lees, Sophie's World, The Christmas Mystery, Tintin

Boekgeselsie met Selene D

Leer ons ken deur die boeke wat ons lees! Vandeesmaand gesels ons met Selene Delport, koördineerder van skryfvaardighede-werksessies vir nagraadse studente by die Skryflab.

Selene het in 2006 as ŉ konsultant by die Skryflab aangesluit, en in 2009 het sy die skryfvaardighede-werksessies vir nagraadse studente begin aanbied. “Danksy my werk by die Skryflab is ek in die bevoorregte posisie dat ek al na verskeie lande kon reis, waaronder Kenia, Uganda, Tanzanië, Ghana, Eswatini en Lesotho. ŉ Stukkie van my hart het agtergebly in elke land wat ek besoek het.” Van haar werksplek sê sy: “Die Skryflab, as ŉ liminale en transformerende ruimte, het my sóveel geleer – veral hoe om studente te help om te navigeer tussen institusionele strukture wat soms baie beperkend en dempend kan wees, sonder om self ŉ medepligtige in daardie strukture te word.”

Wat is die titel van jou gunstelingboek, of ŉ boek wat ŉ diep indruk op jou gemaak het, of ŉ boek wat jy om die een of ander rede as onvergeetlik ervaar het?
Dis darem ŉ vreeslike vraag om aan ŉ leser te stel. 😅

Ek is nog altyd lief vir lees. ŉ Paar van my gunstelingkinderboeke is Matyn die Stermannetjie (Lochner de Kock), Huppelkind (WO Kühne), en Grobbelaartjie van Velskoendorp (Oscar Prozesky). Ek besit nog die meeste van my kinderboeke, wat al taamlik gehawend lyk van al die liefdevolle lees en herlees oor dekades heen.

Nou, as volwassene, is ek nog altyd lief vir kinderverhale. Ek herlees Alice in Wonderland (Lewis Carroll) en The Wind in the Willows (Kenneth Grahame) nog gereeld. En natuurlik is ek gek oor fantasie (JRR Tolkien, Terry Pratchett, Neil Gaiman) en fiksie vir jong volwassenes. Ek dink dat fantasie en fiksie vir jong volwassenes dikwels nie genoeg erkenning kry nie, veral wanneer dit die pennevrug van Afrika-skrywers is. Twee van my gunstelingskrywers in hierdie genre is Tochi Onyebuchi en Lily Herne.

Onyebuchi is ŉ Nigeriese skrywer wat Beasts Made of Night geskryf het. Dit handel oor die verhaal van Taj, wat ŉ ‘aki’ is – iemand uit die lae stand wat gehuur word om die sondes van die hoër stande te verorber sodat hulle sonder gewetenswroeging kan lewe. Beasts Made of Night is een van daardie boeke wat gesorg het dat ek ŉ rukkie moet wag voor ek die volgende boek kan aanpak. Onyebuchi se karakteruitbeelding van Taj maak dit vir lesers byna onmoontlik om nie op ŉ diep emosionele vlak by hom betrokke te raak nie. Ek wag angstig op die vervolg, Crown of Thunder.

Lily Herne is die skuilnaam van ŉ moeder-en-dogter-skryfpaar. Hulle het die Deadlands-saga geskryf, wat afspeel in ŉ post-apokaliptiese Suid-Afrika wat vervuil is van die zombies. Ek het die eerste drie boeke klaar gelees en ek is verbete op soek na die laaste boek in die reeks, Ash Remains. (As iemand weet waar ek ŉ eksemplaar kan koop of leen, laat weet my asseblief!)

Hoekom het hierdie boek so ŉ diep indruk op jou gemaak?
Al hierdie boeke, en talle ander, het ŉ blywende indruk op my gemaak. Die redes daarvoor verskil – party van hulle gee die leser ŉ kykie in die lewe van mense of karakters wat in die gewone verloop van die lewe nie platforms in kanonieke werke of openbare ruimtes sou kry nie; party van hulle verskaf leesgenot bloot omdat hulle so heerlik eienaardig is.

Een boek wat nogal ŉ indruk op my gemaak het, is Musrum. Dis verreweg die eienaardigste boek wat ek nog gelees het. Dis ŉ Britse publikasie, deur Erick Thacker, ŉ Metodiste-predikant, en Anthony Earnshaw, ŉ kunstenaar, kunsonderwyser en ateïs. Die boek het voortgevloei uit ŉ briefwisseling tussen dié twee. Dit bevat ŉ groot aantal tekeninge – sommiges met godsdienstige temas, ander met simmetriese patrone, en party selfs in die vorm van landkaarte. Die letterwerk en betekenis van MUSRUM verander gedurig. Die prent op die eerste bladsy gee ŉ mens ŉ idee van hoe wonderlik vreemd hierdie boek is. Ek is nog steeds nie seker of MUSRUM ŉ briljante meesterstuk of bloot genotvolle onsin is nie.”

Inleidingsblady, Musrum.

Wie is jou gunstelingouteur of -outeurs? Hoe só?
Weereens is daar verskeie. Een van my gunstelingouteurs is Yvonne Vera. Haar digterlike prosa verwoord onuitspreeklike traumas: gewelddadige bevrydingsoorloë en hulle nadraai in Nehanda en The Stone Virgins; die verskriklike verlies van ŉ kind in Without a Name; en brutale geweld teen vroue in Under the Tongue en Butterfly Burning. Haar stories bring egter ook die veerkragtigheid wat mense aan die dag kan lê, na vore.

Wat lees jy op die oomblik?
Ek is besig met ŉ lekker ligte boek – Fiona Snyckers se The Cat That Had a Clue. Dis die eerste boek in ŉ reeks genaamd The Cat’s Paw Cozy Mysteries. Dié stories is speurverhale in die trant van Agatha Christie, met heelparty katte wat daarin voorkom.

Verkies jy dit om ‘regte’ gedrukte boeke te lees, of lees jy eerder boeke op ŉ Kindle of ŉ ander elektroniese platform? Wat is die rede vir jou voorkeur?
Ek hou van albei. Daar is niks beter as die gevoel en reuk van ŉ fisiese boek nie, maar dis nou maar een maal soveel geriefliker om in die bed ŉ Kindle-boek te lees.

Wie is jou gunsteling- literêre karakter?
Daar is baie: Gandalf in Tolkien se Lord of the Rings, Alice in Carroll se Alice in Wonderland, Grace in Atwood se Alias Grace, en Tiffany Aching in Pratchett se Discworld-romans. Ek dink ek hou soveel van hierdie karakters omdat hulle nooit regtig vaste identiteite het nie; hulle is deurlopend aan die ontwikkel en verander – soms op ŉ heldhaftige manier en soms op verontrustende maniere.

Het jy dalk ŉ lewensles uit ŉ boek of by ŉ karakter uit ŉ boek geleer wat jy met ons wil deel, as jy dit nog nie in een van jou vorige antwoorde genoem het nie?
Die beste raad ooit kom uit Douglas Adams se The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy: “ŉ Handdoek … is van groot praktiese waarde”. [“A towel … has great practical value”.]

Maar alle grappies op ŉ stokkie. Sheldon B. Kopp se If You Meet the Buddha on the Road, Kill Him! The Pilgrimage of Psychotherapy Patients is ŉ lewensveranderende boek. Wat die meeste aanklank by my gevind het, is Kopp se beskrywing van situasie-etiek:

[us_hwrapper]

“Reëls sal begin om as tentatiewe riglyne te dien. Elke daad sal as ŉ persoonlike ervaring beoordeel moet word, in die lig van die eksistensiële betekenis daarvan, eerder as om dit te gaan vergelyk met ŉ reël wat iemand lank gelede en ver weg op ŉ kliptablet uitgekerf het.”

[“Rules will come to serve as tentative guidelines. Each act will have to be judged as a personal experience, in terms of its existential meaning, rather than by checking it out against a rule carved on a stone tablet long ago and far away.”]

[/us_hwrapper]

Watter boek of boeke kan jy by jou studente, vriende of enige iemand anders aanbeveel?
My aanbeveling is om enige boeke te lees wat jy wil, maar om wyd te lees. Chimamanda Ngozi Adichie waarsku ons teen die “gevaar van die enkele storie”. As ons wyd lees, vrywaar dit ons teen die “onvoltooide” stories oor ander mense en ander plekke, dit help ons om ons “gelykwaardige mensheid” te herken en om “die een of ander soort paradys weer terug te kry”.

3 March 2022Tags: Anthony Earnshaw, Ash Remains, Beasts Made of Night, Crown of Thunder, Deadlands, Eric Thacker, Fiona Snyckers, kultusboek, Lily Herne, Musrum, Sheldon B. Kopp, Skryflab, The Cat’s Paw Cozy Mysteries, Tochi Onyebuchi, Tolkien, Yvonne Vera

Moedertaaldag 2022: Kom ons kyk verder as ons eie taal

International Mother Language Day poster

Ons vier elke jaar op 21 Februarie Moedertaaldag. Dis gepas om op hierdie dag ŉ tydjie af te staan om daardie eerste taal te vier; dié een wat dit vir elkeen van ons moontlik gemaak het om ons belewenis van die wêreld te begin uitdruk. Baie mense is so gewoond daaraan om elke dag in hulle moedertaal sake te doen dat dit hulle nie eers opval nie. Vir ander is dié luukse nie beskore nie.

ŉ Alternatiewe manier om ons eie moedertaal te vier, is om uit te reik en die moedertale van die mense om ons doelbewus te leer en te gebruik. Van vanjaar af het ons die voorreg om alle amptelike kommunikasie aan die hele US in die drie amptelike tale van ons provinsie, naamlik Afrikaans, Engels en Xhosa, te ontvang (en te skep).

Dit beteken dat daar baie meer Xhosa-vertalings as ooit tevore by die Universiteit gedoen word. En baie van ons wil graag inklusief wees en meertaligheid orals in die Universiteit aangryp, selfs al is dit nie as deel van amptelike kommunikasie nie.

Dit is nou maar eenmaal so dat bitter min US-personeellede eiehandig tekste in Afrikaans, Engels én Xhosa die lig kan laat sien. Ons het almal ŉ mate van taalsteun nodig. En steun is daar, in baie verskillende gedaantes. Die bronne wat ŉ mens inspan, hang onder meer af van die doel waarvoor die betrokke materiaal gebruik gaan word. Hoe groter die beoogde gehoor en hoe meer permanent die materiaal, hoe versigtiger moet ŉ mens wees om te verseker dat die vertaling van ŉ goeie gehalte is. Dit is ook van toepassing op inligting wat wetlik bindend of lewensveranderend is – of wat lewensbedreigend kan wees as dit verkeerd verstaan word.

Google Translate kan nuttig wees om in die verbygaan die strekking van ŉ woord, ŉ frase of ŉ geskrewe stuk te verkry. Ons moet egter onthou dat, hoe merkwaardig dit ook al is dat ŉ masjien kan ‘vertaal’, masjienvertalings beperkings het. As ons, as die gebruikers van die tegnologie, nie daardie beperkings begryp en rekening hou met die gepaardgaande risiko’s nie, maak ons maklik gekke van onsself. Masjienvertalings kan nie aflei wat die konteks van woorde is nie, en konteks bepaal gewoonlik alles.

ŉ Onlangse klassieke voorbeeld was ŉ geval van aanwysings op die kampus in Xhosa, wat veronderstel was om urinale in ŉ gebou op die kampus aan te dui. Google Translate is geraadpleeg, en die resultaat, wat tot by die uitlegstadium by die drukker gegaan het, sou ons almal in die verleentheid gebring het as die ekwivalent van daardie masjienvertaalde aanwysings in ons onderskeie moedertale op die kampus aangebring sou wees vir almal om te sien. Gelukkig is die ramp net betyds afgeweer, ŉ taalpraktisyn is geraadpleeg, en vandag kan ŉ mens daardie urinale op die kampus vind danksy aanwysings in duidelike, aanvaarbare Xhosa, Afrikaans en Engels.

[us_hwrapper]

ŉ Beter manier om vertalings te bekom, is natuurlik om uit die staanspoor ŉ professionele taalpraktisyn te raadpleeg. Die Universiteit het ŉ hele Taaldiens tot sy beskikking by die Taalsentrum, met opgeleide personeel wat reg staan om te vertaal, te redigeer of raad te gee oor taalsake.”

[/us_hwrapper]

Om die beste eindresultaat spesifiek vir vertaling in Xhosa te verseker, sal dit help om van die volgende bewus te wees wanneer ŉ vertaling beplan word:

Xhosa is ŉ agglutinerende of saamklewende taal: Dit kombineer veel meer elemente in een woord as waarvan ŉ oningeligte Afrikaans- of Engelssprekende persoon sou kon droom. Dink byvoorbeeld aan singathanda …, wat beteken ‘ons wil graag …’. Hierdie eienskap kan ellelange Xhosa-woorde tot gevolg hê, en moontlik selfs sinne wat uit een enkele woord bestaan.
Xhosa is ook ŉ taal waarin daar baie geparafraseer of omskryf word, soos wat in Frans die geval is. Samestellings word selde gebruik – ‘lessenaarlaai’ sal byvoorbeeld in Frans omskryf word as ‘die laai van ŉ lessenaar’. Op dieselfde manier sal ŉ mens in Xhosa eerder sê ‘sentrum vir taal’ (iziko leelwimi) as ‘taalsentrum’. Hierdie eienskap kan die taal pragtig verryk as dit op ŉ behendige manier toegepas word, en kan vereis dat ŉ mens sommige Engelse begrippe verduidelik sodat die Xhosa-vertaler dit in Xhosa kan parafraseer.
Geskrewe Xhosa benodig minstens 20% meer plek as die Afrikaanse en Engelse ekwivalente. Jou vertaling sal altyd langer wees as die bronteks. Die twee punte wat hierbo genoem word, het jou dalk ŉ aanduiding gegee van hoekom dit die geval sal wees.
Leenwoorde is nie altyd die beste oplossings in vertalings nie. Hulle versteur dikwels die gladde gang van die taal, soos wat anglisismes in Afrikaans doen. Sommige Xhosa-vertalers kry dit reg om uitstekende beskrywende oplossings te skep wat die taal verryk en die betekenis foutloos vasvang, sonder om die leesbaarheid van die teks in te boet. Kry so ŉ vertaler in jou span!
Nuwe terminologie word tans ontwikkel vir die nuwe omgewings waar ons Xhosa by die Universiteit begin gebruik. Kies jou vertaler goed; een wat deel uitmaak van ŉ netwerk van vertalers – ŉ praktykgemeenskap – wat mekaar en bestaande betroubare bronne raadpleeg oor vertaalekwivalente en terminologie.
Raadpleging neem tyd – ŉ Xhosa-vertaling kan langer neem as ŉ Afrikaanse of Engelse vertaling van dieselfde teks. Begin dus vroegtydig!

By die US kan ons almal deel wees van hierdie geleentheid om Xhosa verder te ontwikkel, al is dit nie ons moedertaal nie. Ons sal dit nie op ons eie – elkeen in ons eie klein hoekie – kan doen nie, maar as ons saam daaraan werk om ŉ meertalige ingesteldheid by die US te kweek, en namate ons vorder, dit met mekaar deel wat ons reeds geleer het, is daar wonderbaarlike potensiaal.

Probeer vanjaar iemand anders se moedertaal huldig. In dié proses sal jy jou eie moedertaal heel waarskynlik nog meer begin waardeer …

– deur Susan Lotz, geïnspireer deur die Taalsentrum se Xhosa-werkgroep (vertaal deur Ingrid Swanepoel)

16 February 2022Tags: agglutinerende taal, Google Translate, masjienvertaling, multilingual mindset, praktykgemeenskap, Taalbeleid, Taaldiens, taalondersteuning, taalpraktisyn, terminologie, vertaalwenke, wenke vir Xhosa-vertaling, Xhosa-vertaling

Boekgeselsie met Rose R

Leer ons ken deur die boeke wat ons lees! Vandeesmaand gesels ons met Rose Richards, hoof van die Skryflab. Sy hou van boeke wat iets onverwags en uniek in hulle het. Lees gerus verder om te hoor watter boeke by haar aanklank gevind het onlangs.

Wat is die titel van jou gunstelingboek, of ŉ boek wat jy om die een of ander rede as onvergeetlik ervaar het.
Hierdie boek het onlangs ŉ indruk op my gemaak: The Five: The Untold Lives of Women Killed by Jack the Ripper deur Hallie Rubenhold.

Hoekom het hierdie boek jou só beïndruk?
Ek vind misdaad in die werklike lewe fassinerend, veral wat betref die patrone in afwykende gedrag en viktimologie. Ek is ook opgewonde oor nuwe rigtings in misdaadondersoek, en ek hou van die manier waarop ondersoeke van misdaadtonele dikwels ŉ sterk ooreenkoms toon met navorsingsmetodologie. Op die oomblik volg ek verskeie podsenders, vloggers en dokumentêre reekse oor hierdie onderwerp. Ek vind die huidige gebruik van genetiese familiekunde om uitsluitsel oor onafgehandelde sake te verkry, veral bevredigend. Min dinge is so genotvol as om ŉ foto van ŉ verbysterde bejaarde misdadiger te sien wat in hegtenis geneem is vir ŉ misdaad waarmee hy gedink het hy het dekades gelede weggekom. (Kyk na Michelle McNamara se I’ll be Gone in the Dark vir insae in die saak van die Golden State Killer wat ná vier dekades opgelos is.)

Rubenhold se boek is ŉ noukeurig nagevorsde studie van vyf van die slagoffers van een van die bekendste reeksmoordenaars ter wêreld. Hierdie arm en feitlik ongeletterde vroue was randfigure in die samelewing en was tot en met Rubenhold se boek slegs as slagoffers bekend. Rubenhold het egter daarin geslaag om op die spoor van hul lewens te kom en haar soektog het selfs foto’s aan die lig gebring – nie van hulle erg vernielde oorskot nie, maar van hulle troues, van hulle saam met hulle kinders en saam met hulle ouers. Sy stel hulle aan die leser voor as werklike mense, en nie bloot as slagoffers nie. Sy staan nie stil by hulle dood nie en maak skaars melding van die monster wat hulle vermoor het. Op dié manier herstel sy hulle waardigheid en beeld hulle uit as taai, veerkragtig en vindingryk, ten spyte van hulle uitdagende omstandighede. Sy wys ook dat hulle verhale nie so eenvoudig is as wat daar soms te kenne gegee word nie en dat hulle in die finale ontleding soveel meer was as hulle omstandighede en hulle tragiese dood.

Wie is jou gunstelingouteur? Hoe só?
Ek het nie net een gunstelingouteur nie – dis te moeilik om te kies. Ek hou van boeke met iets onverwags of uniek in hulle, hetsy ŉ speelsheid of ŉ diepsinnigheid. Kleintyd was Tove Jansson een van my gunstelingouteurs. Ek was gek oor haar Moomintroll-reeks, wat nog meer bekoorlik gemaak is deur haar illustrasies van die wêreld van Moomintroll, sy familie en vriende. Sy het my weggevoer na ŉ vreemde wêreld met vreemde diere en plante waar ek op ŉ eienaardige manier heeltemal tuis gevoel het. (Groot was my verbasing toe ek jare later uitvind dat een van my beste maats hulle as angswekkend en verontrustend ervaar het.) Ek het hulle altyd baie geniet. In die Moomintroll-huis is almal gelyk, selfs al is jy baie groot of baie klein. Trouens, die kleinstes is gewoonlik die kwaaiste. Nie een van hulle is ŉ mens nie, al lyk party soos mense, en almal hiberneer in die winter. Sommige lede van die huishouding gaan op lang uitstappies, maar hulle keer altyd weer terug. Almal het avonture en daar is altyd die somer om na uit te sien.

Tove Jansson se Moomins. Photo: © Moomin Characters ™

Wat lees jy op die oomblik?
Ek het pas begin met The Ghost Map: A Street, a City, an Epidemic and the Hidden Power of Urban Networks deur Steven Johnson. Dit handel oor die cholera-epidemie van 1854 in Londen. Dié epidemie was ŉ draaipunt, nie slegs weens die hewigheid daarvan nie, maar ook oor hoe mense met verskillende vaardighede saamgewerk het om maniere te vind om dit te stuit.

Verkies jy dit om “regte” gedrukte boeke te lees, of lees jy eerder boeke op ŉ Kindle of ŉ ander elektroniese platform? Wat is die rede vir jou voorkeur?
Ek lees albei. Kindle is baie gerieflik omdat ŉ mens hope boeke orals heen kan saamneem, maar fisiese boeke is meer tasbaar en visueel aantreklik, dus is dit is dit vir my makliker om hulle outeurs en titels te onthou. Ek hou daarvan om my boeke in my boekrakke te kan sien – dis soos om ou vriende te sien. Elkeen bevat ŉ stel herinneringe of verteenwoordig ŉ sekere punt in my lewe.

Watter boek het jy al meer as een keer gelees? Vertel ons hoekom?
Sherlock Holmes-stories
Lord of the Rings
Moomintroll-boeke
Jonathan Kellerman novels
Hulle spreek tot my op ŉ emosionele vlak en soms hou ek eenvoudig van die manier waarop die outeurs die verhaal vertel.

Wie is jou gunsteling- literêre karakter?
Ek het nie net een nie. Sherlock Holmes, Gandalf, Little My.

Het jy dalk ŉ lewensles by ŉ boek of ŉ karakter uit ŉ boek geleer wat jy met ons wil deel, as jy dit nog nie in een van jou ander antwoorde genoem het nie?

[us_hwrapper]

Gewone mense wat alledaagse dinge doen, kan help om groot veranderings te weeg te bring (Lord of the Rings).

Logika is belangrik, maar word nie na waarde geag nie (Sherlock Holmes).

Weetgierigheid en passie kan ŉ mens red (Moomintroll).”

[/us_hwrapper]

Watter boek of boeke kan jy by jou vriende, studente en enige iemand anders aanbeveel?
Ek het eens op ŉ tyd in ŉ boekwinkel gewerk. Boeke moet pas by die mense by wie jy hulle aanbeveel. Ek weet dat my smaak nogal idiosinkraties en dikwels makaber is, en daarom beveel ek nie sommer boeke aan nie. Ek het egter onlangs Susannah Clarke se Piranesi gelees. Dié boek is genotvol, verbeeldingryk en van begin tot einde heeltemal verrassend. Sy skryf oor towerkuns wat ons wêreld binnedring en die uitwerking daarvan.

3 February 2022Tags: Golden State Killer, Hallie Rubenhold, Jack the Ripper, Jonathan Kellerman, Lord of the rings, Michelle McNamara, misdaad, Moomins, moomintroll, ondersoeke van misdaadtonele, Sherlock Holmes stories, The Five: The Untold Lives of Women Killed by Jack the Ripper

Boekresensie deur Marisca C

Leer ken ons deur die boeke wat ons ons lees! Ons skop die jaar af met ‘n boekresensie-gesprek met Marisca Coetzee, ‘n akademiesegeletterdhededosent wat ook die Taalsentrum se Leeslab koördineer. Marisca is baie lief vir woorde, boeke en stories.

Jy het genoem dat jy onlangs ŉ uitstekende boek gelees het. Wil jy ons ŉ bietjie meer vertel?
Ek het onlangs ŉ kragtige en prikkelende boek raakgeloop: The girl with the louding voice, deur Abi Daré. Dis die verhaal van die 14 jaar oue Adunni, wat op ŉ plattelandse dorpie in Nigerië grootword.

Dwarsdeur haar jong lewe word Adunni gekonfronteer met oorweldigende uitdagings, maar ten spyte van struikelblokke wat onoorkomelik lyk, verloor sy nooit haar een groot droom uit die oog nie: om te kan skoolgaan en te leer en om haar stem te vind. En sy wil nie sommer enige stem hê nie. Sy wil ŉ harde stem, oftewel ŉ “louding voice” hê sodat sy vir haarself en ander meisies kan opkom; kan praat en gehóór word. Adunni will die bose kringloop verbreek waarin meisies wat in armoede gebore word, geen toekomsvooruitsigte het nie. Sy droom daarvan om haarself deur geleerdheid te bemagtig, en om ander meisies soos sy ook te bemagtig sodat hulle vir hulleself ŉ menswaardige lewe en toekoms kan opbou.

Al moes Adunni die hartverskeurendste ervarings ondergaan, vind sy op die ou einde haar stem, haar “louding voice”, danksy haar moed en vasberadenheid om haar doel te bereik, en ŉ bietjie hulp en aanmoediging van ŉ onverwagte vriend.

Hoekom het hierdie boek by jou aanklank gevind?
Adunni se storie het my op maniere getref wat ek glad nie voorsien het nie. My voorkeurgenre is moord- en raaiselverhale – stories wat onrealisties en selfs vergesog is. Adunni se storie is ŉ realistiese een en dit het my hartsnare geraak. Sy het dit reggekry om my by haar lewe en in haar wese in te trek. Ek het saam met haar gelag en kwaad geword, en ek het saam met haar gehuil. Ek het haar pyn, haar skaamte, haar vreugde en haar oorwinnings saam met haar beleef. Adunni het lewendig geword en dit reggekry om van ŉ fiktiewe karakter in ŉ mens van vlees en bloed te verander – een wat my oortuig het om te probeer om ŉ beter opvoeder te wees. Ek gesels met mense oor Adunni asof sy een van my studente is, en deel haar inspirerende verhaal met hulle. Ek wil die soort leerkrag wees wat die pad saam met ander Adunni’s loop.

Het jy dalk ŉ lewensles by Adunni geleer wat jy met ons wil deel?

[us_hwrapper]

Die lewe is nie regverdig nie, maar hierdie onregverdigheid mag ŉ mens nie weerhou daarvan om van ŉ beter toekoms te droom en te werk om die droom te verwesenlik nie, ten spyte van traumatiese ervarings langs die pad.

[/us_hwrapper]

Adunni het dit ook by my tuisgebring dat ons nooit ons geloof in ons eie vermoëns mag verloor nie en wanneer niemand anders ons nie aanmoedig nie, moet ons dit self doen! Laastens het sy my geleer dat ŉ meisiekind, ŉ vrou, onstuitbaar is wanneer sy haar hart op iets gesit het. ŉ Vasberade vrou is ŉ mag waarmee daar rekening gehou moet word.

Wie anders, dink jy, sal hierdie boek ook geniet?
Ek is doodseker dat enige iemand wat passievol oor onderwys is en wat ŉ vurige teenstander van onregverdigheid teenoor kinders en vroue is, Adunni se verhaal sal geniet. As jy inspirasie nodig het en die verhaal wil lees van iemand wat nooit tou opgegooi het nie; iemand wat daarin geslaag het om haar stem te vind, moet jy Adunni ontmoet en haar pad saam met haar loop.

Vertel ons van jou leeslys?
Ek sal jou vertel wat in die Desembervakansie gebeur het: ek het in my gemakgenre teruggesak en die dae omgelees; die meeste van die tyd met ŉ moord- of raaiselverhaal in my hand. Ek het darem probeer om by ander genres ook uit te kom en danksy my oulike boekklub het ek Afrikaans sowel as Engels gelees. Hier is die titels op my vakansieleeslys, al het ek (nog) nie by almal uitgekom nie:

Little white lies – Philippa East

The bat – Jo Nesbo

Run away – Harlan Coben

The monk who sold his Ferrari – Robin Sharma

Misverstand – Marita van der Vyver

Split – Debbie Loots

Skuldig – Martin Sten

Die heelal op my tong – Anoeschka von Meck

Buys – Willem Anker

13 January 2022Tags: Abi Daré, bemagtiging deur opvoeding, bemagtiging van meisies, bemagtiging van vroue, lewensverhaal, meisies, meisies en opvoeding, The girl with the louding voice

Boekgeselsie met Risha L

Leer ken ons deur die boeke wat ons ons lees! Elke eerste Vrydag van die maand deel ons ŉ onderhoud met ŉ Taalsentrumpersoneellid oor ŉ gunsteling- of onvergeetlike boek.

Ons gesels vandeesmaand met Risha Lötter, ŉ opvoedkundige tolk wat ook haar eie podsending en blog het. Risha sê sy lees na willekeur, maar het ŉ groot voorliefde vir outydse Britse speurverhale, en dagdroom daaroor om eendag self ŉ speurverhaal te skryf om aan Agatha Christie hulde te bring.

Wat is die titel van jou gunstelingboek? (Dit kan ook ŉ boek wees wat ŉ diep indruk op jou gemaak het, of ŉ boek wat jy om die een of ander rede as onvergeetlik ervaar het.)
Dit voel soos ŉ onbegonne taak om ŉ gunsteling te kies, maar die drie boeke wat in die onlangse verlede die diepste indruk op my gemaak het, is Barbara Kingsolver se The Poisonwood Bible, Chimamanda Ngozi Adichie se Purple Hibiscus, en The Ocean at the End of the Lane deur Neil Gaiman.

Hoekom is dié jou gunstelingboeke?
Interessant genoeg handel al drie hierdie boeke oor kinderjare – ŉ tydperk in ons lewens wat hom by uitnemendheid leen tot vertellings en hervertellings en wat vol nostalgie is. Die jong vertellers in elke boek, en die onskuld, maar tog ook wysheid, waarmee hulle die wêreld benader, het my verbeelding werklik aangegryp. Ek dink dat een van die belangrikste dinge wat ŉ goeie boek doen, is om ons weg te voer na ŉ wêreld wat anders, maar tog herkenbaar is, en op dié manier dan ŉ gevoel van deernis by ons wek. Dít alles het hierdie boeke op ŉ aangrypende manier vir my gedoen.

Wie is jou gunstelingouteur? Hoe só?
Dis weer onmoontlik om te kies! Maar die outeurs tot wie ek my op ŉ moeilike dag wend, is Agatha Christie en Terry Pratchett – vroeg 20ste-eeuse speurverhale en fiktiewe fantasiewêrelde is my eerste keuse vir ontvlugting.

Wat lees jy op die oomblik?
Niefiksie: Martha Beck se The way of integrity, wat tot dusver sowel snaaks as wys is. Fiksie: Once there were wolves, deur Charlotte McConaghy. Dis ŉ droewe en pragtige sielkundige riller wat in Skotland afspeel. Ek het onlangs ook Strange Fish deur Milton Schorr gelees; ŉ magies-realistiese hervertelling van die mite van die klein meermin, wat aan Suid-Afrika se Weskus afspeel. Dit was ŉ louter vreugde om so ŉ aangrypende sin van plek en geskiedenis in ŉ roman teë te kom en om die landskap en verwysings te herken.

Verkies jy dit om ‘regte’ gedrukte boeke te lees, of lees jy eerder boeke op ŉ Kindle of ŉ ander elektroniese platform? Wat is die rede vir jou voorkeur?
Ek sal e-boeke lees as ek moet, maar ek lees baie eerder werklike boeke, veral omdat ek bladsye se hoekies omvou, gedeeltes onderstreep, en oor die algemeen graag met ŉ werklike boek omgaan. Na my mening móét boeke ietwat verweerd voorkom en lyk asof iemand hulle liefhet.

Watter boek het jy al meer as een keer gelees? Vertel ons hoekom?
Ek is gedurig besig om Daniel Ladinsky se vertaling van Hafiz se digbundel, The subject tonight is love, te herlees. As ek aan elke mens in die wêreld een enkele boek kon gee, sou dit dié boek wees.

Wie is jou gunsteling- literêre karakter?
Granny Weatherwax in die Discworld-reeks. As ŉ heks, ŉ vroedvrou, ŉ wyse vrou en ŉ verbasend komplekse persoon, is sy basies alles wat ek wil wees wanneer ek eendag groot is.

Het jy dalk ŉ lewensles by ŉ boek of ŉ karakter uit ŉ boek geleer wat jy met ons wil deel, as jy dit nog nie in een van jou ander antwoorde genoem het nie?
Toe ek tien jaar oud was, het ek Philip Yancey se What’s so amazing about grace? vir die eerste keer gelees, en toe ek ŉ tiener was, het ek dit weer gelees. Die het my hele lewe verander. Yancey is van mening dat genade iets bitterlik ongewoon is – ŉ wegbreek van die natuurwette van oorsaak en gevolg; die finale opstand teen ŉ wêreld vol pyn en lyding. Ek sien nou orals genade: in ons daaglikse omgang met mekaar, en veral in die manier waarop die planeet Aarde ons steeds aan die lewe hou en versorg, ten spyte van ons gewetenlose plundering van haar hulpbronne.

Watter boek of boeke kan jy by jou studente, vriende en enige iemand anders aanbeveel?
A die boeke wat ek tot dusver genoem het! Ook Sula, deur Toni Morrison, Antjie Krog se hele oeuvre, en enige iets deur Mary Oliver. Wat niefiksie betref, sal ek Bessel van der Kolk se The body keeps the score sterk aanbeveel. Dis ŉ lywige teer en deeglik nagevorsde werk oor trauma, menslike geeskragtigheid, en hoe ons onsself kan genees.

2 December 2021Tags: Agatha Christie, Barbara Kingsolver, Britse speurstories, Chimamanda Ngozi Adichie, Hafiz se gedigte, Neil Gaiman, Purple Hibiscus, The Ocean at the End of the Lane, The Poisonwood Bible

Skryfsentrums as dekoloniseringsruimtes

Op 4 Oktober het Rose Richards, die hoof van die Universiteit Stellenbosch se Skryflab, ’n aanlyn kollokwium oor dekolonisering in Suid-Afrikaanse skryfsentrums bygewoon. Sy deel graag haar indrukke oor die kollokwium met ons.

As ’n skryfsentrumpraktisyn is dit vir my lekker om te sien hoe ander skryfsentrumpraktisyns regoor die land my mening deel oor die potensiaal wat skryfsentrums het om die onderwyslandskap te verander.

Die kollokwium wat ek bygewoon het, is aangebied deur die Durban Universiteit van Tegnologie, die Kaapse Skiereiland Universiteit van Tegnologie en Mangosuthu Universiteit van Tegnologie. Dit was die eerste skryfsentrumgeleentheid wat universiteite van tegnologie aangebied het en ek was nuuskierig oor wat die aanbieders sou bespreek. Die onderwerp sou gewis lewendige besprekings ontlok en ek is nie teleurgestel nie.

Dekolonisering is vir baie mense ’n prikkelende onderwerp en juis om dié rede delf hulle nie regtig dieper in die ware betekenis nie. Dis nie ’n geval van ‘óf hierdie óf daarie’ nie, waar Europese waardes en tradisies ten gunste van dié van Afrika oorboord gegooi word nie. Dis ’n ‘albei… en’-voorstel wat in sosiale geregtigheid en demokratisering gewortel is. As jy goeie beskrywings wil sien van wat dekolonisering beteken en die potensiaal daarvan, oorweeg dit gerus om hierdie artikel van Prof Gift Mheta, een van die sprekers, te lees, asook hierdie een deur Savo Heleta (sien volledige besonderhede aan die einde van hierdie stuk).

Taal, afgeplatte rangordes en ubuntu is die temas wat in al die praatjies vervleg was. Om te studeer in ’n land wat verskeie tale het, is een van die uitdagings waarvoor baie Suid-Afrikaanse studente te staan kom. Om dié rede is skryfsentrumpraktisyns geneig om kodewisseling in te span en selfs tussen tale te wissel in oorleg met studente. Dit is een manier om bietjie van die mag aan studente terug te gee en ruimtes te skep waarin hulle hulself kan uitdruk.

Die die gebruik van portuurtutors en die etos van skryfsentrums om verwelkomend en nie-veroordelend te wees dra baie daartoe by om ’n meer demokratiese ruimte te skep waarin studente akademiese identiteite kan inoefen en sonder afkeuring of veroordeling foute kan maak. Ons gee nie vir studente ’n stem nie – hulle het reeds ’n stem, maar hulle moet hul stem ontwikkel en met maniere vorendag kom om gehoor te word.

Hierdie en ander benaderings tot skryfsentrums is deel van wat in Suid-Afrika as ubuntu bekendstaan. Baken Lefa, ’n navorser van wetenskaplike onderwys, beskryf ubuntu as die sielskrag wat uiting gee aan “deernis, wederkerigheid, waardigheid, eendrag en menslikheid om ’n gemeenskap met geregtigheid en onderlinge omgee te bou en te handhaaf”. Vir my kom daardie krag sterk na vore in skryfsentrums.

[us_hwrapper]

Wie was die sprekers?

[us_cta title=”” btn_label=””]Prof Mheta (Durban Universiteit van Tegnologie) het gepraat oor ‘Op pad na gedekoloniseerde skryfsentrumruimtes’. Prof Mheta is die hoof van die DUT-skryfsentrum. Sy navorsingsonderwerpe is wyd, met ’n fokus op korpusontwikkeling en instandhouding, rekenwoordeboekmakery en taaltegnologietoepassings vir die ontwikkeling van Afrikatale. [/us_cta][/us_hwrapper]

[us_cta title=”” btn_label=””]Me Puleng Sefalane-Nkohla (Kaapse Skiereiland Universiteit van Tegnologie) het gepraat oor ‘Wees en word: Dekolonisering van die skryfsentrumruimte. Hoe dekoloniseer ons studente se akademiese steun by KSUT?’ Me. Sefalane-Nkohla is die waarnemede departementshoof van die Studenteleer-eenheid by KSUT se Fundani Sentrum vir Hoër Onderwys en Ontwikkeling. Sy werk al vir 22 jaar lank in skryfsentrums en het ook ’n verbintenis van 20 jaar met die US se Skryflab. Sy spits haar toe op akademiese geletterdhede, en taal en tegnologie.[/us_cta]

[us_cta title=”” btn_label=””]Die laaste spreker, mnr Ntuthuko Mhlongo (Mangosuthu Universiteit van Tegnologie), het die volgende onderwerp bespreek: ‘Beoordeling van die geleenthede en uitdagings vir skryfsentrums as ruimte vir transformasie en dekolonisering in die Suid-Afrikaanse universiteitskonteks’. Mnr. Mhlongo het sy skryfsentrumreis by die DUT begin. Hy werk aan ŉ doktorsgraad wat handel oor die uitdagings waarvoor die jeug in landelike gebiede in Suid-Afrika te staan kom. Sy belangstelling is in die ontwikkeling van die jeug vir die veranderende globale omgewing en sy belangstelling in skryfsentrums is een manier om dit te bereik.[/us_cta]

– deur Rose Richards (vertaal deur Lientjie Potgieter)

Artikels waarna verwys is

Heleta, Savo. 2016. Decolonisation: academics must change what they teach, and how. The Conversation. https://theconversation.com/decolonisation-academics-must-change-what-they-teach-and-how-68080

Lefa, Baken. 2015. The African Philosophy of Ubuntu in South African Education. Studies in Philosophy and Education 1(1):15.

Mheta, Gift, Lungu, Bwalya Nyangu & Govender, Thaiurie. 2018. Decolonisation of the curriculum: A case study of the Durban University of Technology in South Africa. South African Journal of Education, 38(4), 1-7. https://dx.doi.org/10.15700/saje.v38n4a1635

18 November 2021Tags: dekolonisering, gebruik van portuurtutors, Skryflab, skryfsentrums, studentestemme, ubuntu

Boekgeselsie met Mariann M

Leer ken ons deur die boeke wat ons ons lees! Elke eerste Vrydag van die maand deel ons ŉ onderhoud met ŉ Taalsentrumpersoneellid oor ŉ gunsteling- of onvergeetlike boek.

Ons gesels hierdie maand met Mariann Maartens, ŉ opvoedkundige tolk by die Taalsentrum, en ook ŉ direksielid van die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (PanSALB). Mariann kry deesdae min tyd vir lees, maar sy voel baie entoesiasties oor wat sy wél gelees kry.

So, geen gunstelingboek en -skrywer nie?
Ek het glad nie ŉ gunstelingboek nie. Daar is nie ŉ manier wat ek myself in ŉ hoekie in ŉ benouende kamertjie kan inverf met net een boek van een skrywer nie. Ek sal dan die mure moet uitklim. Ek het beslis ook nie ŉ gunstelingouteur nie. Dit gaan meer om die rede vir die boek se bestaan, die inhoud, die openbarings, lewenslesse, insigte en die gevoel van vreugde of verdriet waarmee dit my laat.

Wat lees jy op die oomblik?
As ek maar net die tyd kan kry om almal wat wag te kan lees! Ek lees op die oomblik Hijackers on board van Cynthia Stimpel (dit vertel hoe een dapper fluitjieblaser op haar eentjie die SAA se kaping aangevat en aan die parlement se tesourie rapporteer het). En dan wag A woman makes a plan van Maye Musk (ŉ inspirerende memoir oor hoe Elon Musk se ma, as ŉ enkelma, ŉ amper onoorkomelike emosionele en finansiële stryd gestry het en as ŉ oorwinnaar geseëvier het) en Ryan Blumenthal se Autopsy (life in the trenches with a forensic pathologist in Africa).

Verkies jy dit om ‘regte’ gedrukte boeke te lees, of lees jy eerder boeke op ŉ Kindle of ŉ ander elektroniese platform? Wat is die rede vir jou voorkeur?
ŉ Kindle kan MISKIEN werk op ŉ lang oorsese vlug, met die klem op miskien! Daar is niks so lekker as die geur van die blaaie van ŉ boek nie. Wat miskien naby aan daardie amper-onverstaanbare lekkerte kom, is die knik-val van jou boek in jou hand saam met jou toeval-oë op jou kopkussing in die poel van jou bedlig.

Watter boek het jy al meer as een keer gelees? Vertel ons hoekom?
Boeke wat oud maar nog nie koud is nie, wink altyd vir nog ŉ leesherinnering: Catch 22 van Joseph Heller, My wicked wicked ways van Errol Flynn en al Spike Milligan se boeke. Wie kan sy “We don’t have a plan, so nothing can go wrong”-sêding of sy grafskrif “I told you I was ill” vergeet?

Wie is jou gunsteling- literêre karakter?
Morticia Addams van die Addams-gesin.

Het jy dalk ŉ lewensles by ŉ boek of ŉ karakter uit ŉ boek geleer wat jy met ons wil deel, as jy dit nog nie in een van jou ander antwoorde genoem het nie?
Morticia Addams breek ŉ lansie vir enige vrou wat haar eie hartstogtelike persoonlikheid het, en nie ŉ duit omgee wat enigiemand van haar, haar voorkeure of uitlatings dink nie (ek wens ek kon so wees!). Sy glo in haarself – so gemaak en so laat staan. Haar leuse is duidelik: aanvaar my soos ek is, of vat die pad.

Watter boek of boeke kan jy by jou studente, vriende en enige iemand anders aanbeveel?
Minstens Cynthia Stimpel se Hijackers on board. Ek het ongelukkig nog nie my weg gebaan deur die hele boek nie, maar ek het Cynthia se praatjie oor haar boek bygewoon (spog-spog … en ek het ŉ persoonlik-getekende boek wat ek op die oomblik lees :-D). Dit was ŉ openbaring om te hoor hoe hierdie vrou ŉ wilsbesluit geneem het om vrou-alleen op te staan teen die ‘SAA-Goliat’ toe sy besef het dat sy nie saamstem met hul etiek en bedryfsprosesse nie. Sy is verguis daaroor. Sy het haar werk verloor en haar reputasie het skade gely, maar haar integriteit en selfrespek het geseëvier. Ek haal my hoed af vir haar en hoop dat ek ŉ greintjie van wat sy het iewers in my persoonlikheid kan vind en dit van krag tot krag kan koester en uitleef.

4 November 2021Tags: Addams family, Cyntia Stimpel, Hettie Smit, Joseph Heller, Maye Musk, Morticia Addams, reading for pleasure, Spike Milligan