Lo asingomba wamagama kuphela
Ngaphakathi kwiilwimi zoluntu kukho iinkcubeko, iimbali nokutyhila ukuba abantu abathetha ezo lwimi bangoobani na. Xa ulwimi luduka, kulahleka indlela ethile yokucinga, nobaliso lwamabali kunye nokuqondwa kwehlabathi unomphelo. I-UN iqikelela ukuba kukho malunga ne8 300 yeelwimi kwihlabathi lonke, yaye malunga ne40% yezo lwimi isemngciphekweni wokutshabalala okanye ‘wokuphela’, ngamanye amazwi, akukho bantwana okanye bantu batsha abathetha olo lwimi yaye ngabantu abadala abambalwa kuphela abasaluthethayo. Okubuhlungu ke, kukuba oku kubandakanya ulwimi lokugqibela kwiilwimi ezazithethwa ngamaKhoisan eMzantsi. Ukususela ngo2017, iNama, elulwimi olwaluthethwa kakhulu luluntu lwamaKhoisan eMntla Koloni, ibisele ithethwa kuphela ngabantu abangama2 000, uninzi lwabo ingabo baneminyaka engaphezu kwamashumi amahlanu; ngabantu abadala abathathu kuphela beKhomani San abasathetha ulwimi lweN | uu; yaye babini kuphela abantu abaziwayo abasathetha iKora, elulwimi lwamaKorana.
Nanjengokuba umsebenzi wolwimi ungaphelelanga ekunxibelelaneni ngalo, ukuba neelwimi ezahlukahlukileyo asiyonto yokugcina nje amagama, koko ikwangumba wokutshintshiselana ngeenkcubeko nokuqinisekisa ukuba wonke ubani uyafikelela kumathuba ezemfundo nakumathuba onke akhoyo. Umxholo weIMLD 2025, “Iilwimi ziLulutho (Languages Matter)!” ukwagxininisa isidingo esingxamisekileyo senkqubela sokuthathelwa ingqalelo kweelwimi ezahlukahlukileyo nokubandakanywa kwazo njengenxalenye yeeNjongo neZiPhumo zoPhuhliso oluZinzileyo zeUN (SDGs). ukuSetyenziswa kwazo kwiHlabathi lonke. Imigaqonkqubo yeelwimi ezongamela ezinye nenkqubela kwiteknoloji kubeka engozini ukuthathelwa ingqalelo kweyantlukwano ngokweelwimi, nto leyo ethi ikhokelele ekucezelweni kweelwimi ezingabonwa njengezisetyenziswa kakhulu. Kungokunje, zingaphantsi kwe100 iilwimi ezisetyenziswa kakhulu kunxibelelwano ngedijithali nakumaqonga eintanethi, nto leyo eyenza ukuba kungafikeleli wonke umntu kulwazi nakumathuba okufunda kwabo bathetha iilwimi ezithethwa ngabantu abambalwa. Kuba ngoku iteknoloji iyiyo esetyenziselwa unxibelelwano, kubalulekile ukuqinisekisa ukuba zonke iilwimi, kubandakanywa iilwimi zesintu nezo zithethwa ngabantu abambalwa, ziyamelwa kwezemfundo, kubomi bukawonkewonke nakumaqonga edijithali.
Ukusetyenziswa kweelwimi ngeelwimi nokunye
Ukusetyenziswa kweelwimi ngeelwimi kuxela ubukho beelwimi ezingaphezu kwesibini kummandla othile okanye ukukwazi ukuthetha ngaphezu kweelwimi ezimbini. Eli libinzana elisetyenziswa kakhulu kwiingxoxo ezimalunga nemfundo nobandakanyeko loluntu. Uphando lubonakalisa ukuba ama40% oluntu kwihlabathi akafikeleli kwimfundo ngolwimi abantu abo abaluthethayo okanye abaluqondayo, nto leyo eyenza ukuba kube nzima ukuba abantwana baphumeze konke ebebenokuphumeza.