Stellenbosch University Language Centre

Tag: veeltaligheid

Ons vier vroue in Vrouemaand: Faika se besoek aan Tarragona in Spanje

[us_image image=”34125″][us_separator size=”small”]

Faika by die BIP

Faika Haroun, dosent in Akademiese en Professionele Geletterdhede by die Taalsentrum, het die voorreg gehad om die Roviira i Virgili Universiteit (URV) van 9 tot 13 Desember verlede jaar te besoek. Hierdie openbare Spaanse universiteit se fakulteit regsgeleerdheid en geesteswetenskappe is op die Catalunya-kampus in Tarragona. Die URV is ʼn lid van die Internasionale Netwerk van Universiteite (INU), ʼn wêreldwye samewerkende organisasie waaraan die Universiteit Stellenbosch (US) ook behoort.

Lidia du Plessis van Stellenbosch Internasionaal (SUI) het Faika aan die INU voorgestel, en SUI het haar besoek befonds terwyl die URV gesorg het vir verblyf in Tarragona. Ter viering van Vrouemaand het ons met Faika oor haar besoek gesels.

“Rebeca Tómas Smith, direkteur van die internasionale kantoor van die URV, het my verwelkom. Sy het gereël dat my besoek saamval met die vermengde intensiewe program oor internasionalisering tuis (BIP) waaraan ek deelgeneem het en waar ek die geleentheid gehad het om ʼn referaat te lewer. Hierdie program help studente en personeel om interkultureel vaardig te word. Ek het ook die Inklusiewe Omvattende Konferensie oor Internasionalisering bygewoon, waar personeel en studente hul internasionale ervarings gedeel het. Tydens die wegbreeksessies is ek voorgestel aan samewerkende aanlyn internasionale leer (COIL), ʼn onderrigmetodologie wat samewerking met internasionale en plaaslike vennote fasiliteer.

Ek noem ook graag dat ek ʼn betekenisvolle verbintenis met Marina Vives i Cabré, een van die organiseerders en aanbieders van die BIP, gesmee het. Van ons eerste ontmoeting af was dit duidelik dat ons baie belangstellings en ervarings gemeen het, op persoonlike sowel as professionele vlak.

[us_separator][us_image image=”34286″ align=”center”][us_separator size=”small”]

Ek lewer my referaat by die BIP

[us_separator][us_image image=”34259″ align=”center”][us_separator size=”small”]

BIP-deelnemers

Tarragona is ryk aan kultuur en geskiedenis. Die BIP-deelnemers is een middag deur die stad geneem. Ons het talle van die Romeinse en Middeleeuse terreine besoek, en aangedoen by die uitkykpunt wat bekend staan as die poort na die Middellandse See. Wanneer die plaaslike mense daarheen gaan, sê hulle dat hulle ‘aan yster gaan raak’ omdat die reling van yster gemaak is.

Hierdie ervaring was van groot waarde vir die vestiging van internasionale verhoudings met die oog op toekomstige samewerking. Ook het ek daardeur insig verkry in die manier waarop interkulturele vaardigheid internasionaal beskou word. ʼn Belangrike verskil tussen Europa en Suid-Afrika is dat interkulturele vaardigheid in Europese instansies dikwels as internasionalisering beskou word, terwyl ons by die Universiteit Stellenbosch interkulturele vaardigheid sien as die vermoë om binne ons landsgrense met mense van verskillende kulture te kommunikeer en om te gaan.”

[us_separator]
[us_image image=”34233″ align=”center”][us_separator size=”small”]

Ons het aan yster gaan raak.

 ʼn Belangrike verskil tussen Europa en Suid-Afrika is dat interkulturele vaardigheid in Europese instansies dikwels as internasionalisering beskou word, terwyl ons by die Universiteit Stellenbosch interkulturele vaardigheid sien as die vermoë om binne ons landsgrense met mense van verskillende kulture te kommunikeer en om te gaan.”

[us_image image=”34313″ align=”center”][us_separator size=”small”]

Ons verken Tarragona

[us_image image=”34325″][us_separator size=”small”]

Romeinse teater

Nuuskierig oor wat Akademiese en Professionele geletterdhede nou eintlik is? Lees gerus hier meer daaroor.

[us_separator]

– deur Faika Haroun, vertaal deur Ingrid Swanepoel

[us_separator size=”large”]
Tags: , , , , ,

Taaldag 2025

[us_image image=”33937″ align=”center”][us_separator]
Oor Taaldag

Taaldag word elke twee jaar aan die Universiteit Stellenbosch (US) gevier. Die dag is ’n geleentheid waar US-personeel en -studente by mekaar leer en individuele taalervarings onderling bespreek om agter te kom hoe taal prakties in akademiese en sosiale omgewings gebruik word. Ondersoek word ingestel oor die manier hoe taal kampuskultuur vorm en studentesukses ondersteun, op universiteitsvlak en in die wêreld van werk.

Taal speel ’n deurslaggewende rol in die vorming van studente se universiteitservaring. Van die oomblik wat hulle registreer tot die dag wanneer hulle gradueer en die wêreld van werk betree, kom studente voor verskeie linguistiese uitdagings en -geleenthede te staan wat hul akademiese, persoonlike en professionele lewe beïnvloed. Deur perspektiewe wat taal op die voorgrond plaas, word dit moontlik om insiggewende gesprekke te hê oor betekenisgewing, studente se gevoel van menswees en behoort, die aard en outeurskap van kennis, asook wie bepaal wie behoort en wie se kennis saak maak (Antia & Dyers, 2019: 91). Hierdie beskouings lei tot belangrike vrae oor kampuskultuur en maniere waarop die instelling leer kan ondersteun.

As personeel en studente van die US besef ons dat ons in ’n meertalige samelewing en op ’n meertalige kontinent woon. ’n Meertalige ingesteldheid rus studente toe om toegang tot ’n breër en meer diverse kennisbasis te bekom, om die samelewing te betrek op ’n manier wat nie alleen die hart nie, maar ook die verstand aanspreek, om dinamiese professionele persone te word wat probleemoplossings-, luister- en interpersoonlike vaardighede gebruik; en om goed afgeronde individue te wees wat weldeurdagte besluite neem, gegrond op meer as hul eie denkprosesse. Meertalige bevoegdheid word ook benodig vir Afrika- en globale burgerskap en indiensneembaarheid, veral aan ’n instelling soos ’n Afrika-universiteit wat ’n toenemende pligsbesef teenoor die samelewing het.

Meertaligheid – ofskoon dit gevier word vir die kognitiewe, kulturele en sosiale voordele wat dit in ’n diverse en onderling verbonde wêreld bied – kom natuurlik voor nuwe uitdagings te staan namate globalisering die oorheersing van Engels versnel, veral in hoër opvoeding, akademiese kommunikasie, en die werkplek.

Vanjaar word die volgende tema beklemtoon: Watter rol vervul taal op ’n US-student se reis vanaf registrasie tot graduering?

Die soeklig val op die invloed van taal op ’n verskeidenheid temas wat ’n student se reis aan die US beïnvloed, van registrasie tot graduering en die wêreld van werk. Die idee is om oop gesprekke te voer oor werklike praktyke op kampus, in klasverband, en in sosiale en leefruimtes. Die konferensietema word ondersoek in die vorm van twee paneelbesprekings, gevolg deur groepbesprekings en ’n voltallige terugvoersessie.

[us_separator]

Watter rol vervul taal op ’n US-student se reis vanaf registrasie tot graduering?”

Paneel 1: Insluiting, betrokkenheid, en behoort vir studentesukses


Die gevolge van ’n enkele storie is die volgende: Dit beroof mense van waardigheid. Dit bemoeilik ons erkenning van ons gelyke menswees. Dit beklemtoon hoe anders ons is, eerder as hoe eenders ons is. – Chimamanda Ngozi Adichie (aangehaal in die US Monitorsverslag, 2025)

Wegbreekbesprekings in groepe reageer op die paneelonderwerp, met die klem op een van die volgende:

Fokus 1: Akademiese ruimtes

Fokus 2: Sosiale en leefruimtes.

Paneel 2: Meertalige bevoegdheid en globale burgerskap vir die wêreld van werk


Meertaligheid word toenemend erken as ’n belangrike globale graduandi-eienskap wat individue toerus met die vermoë om in ’n diverse en onderling verbonde wêreld te funksioneer, en tot indiensneembaarheid en sukses in die werkplek bydra.

Wegbreekbesprekings in groepe reageer op die paneelonderwerp, met die klem op een van die volgende:

Fokus 1: Meertaligheid vir betrokke plaaslike en globale burgerskap

Fokus 2: Taal in of vir die beroepe – wat is die Universiteit se rol?

[us_separator]

Paneelaanbiedings kan in Afrikaans, Engels, of isiXhosa gelewer word.

Program
[us_separator]

Konferensieformaat
  • Persoonlik, by STIAS
  • Twee interaktiewe paneelbesprekings, elk gevolg deur ’n groepsessie en ’n voltallige terugvoersessie.
  • Groepe aan die onderskeie tafels word klein gehou om gesprekvoering aan te moedig (nie meer as 10 deelnemers aan ’n tafel nie). Deelnemers sal aangemoedig word om hulle op spesifieke temas toe te spits om betrokke deelname eerder as breë en vae besprekings te verseker.
  • Die groepbesprekings word op koers gehou deur ’n fasiliteerder met ’n skriba. Die uitsette van elke wegbreeksessie word afsonderlik gedeel. Paneellede voer dan verder gesprek na aanleiding van die groepsterugvoer.

 

Genooides

Uitnodigings word aan ongeveer 100 persone gestuur, waaronder formeel genooide persone, terwyl bepaalde US-personeel en -studente ook oop uitnodigings ontvang.

 

Bron

Antia, B.E., Dyers, C. 2019. De-alienating the Academy: Multilingual Teaching as Decolonial Pedagogy, Linguistics and Education, Volume 51(6), 91-100. https://doi.org/10.1016/j.linged.2019.04.007

Tags: , , , , ,

Taal as mensereg: Menseregtedag 2025

Op Vrydag 21 Maart vier ons Menseregtedag in Suid-Afrika – ses dekades nadat die gebeure by Sharpeville op dieselfde dag in 1960 sou maak dat dié datum vir ewig deel word van demokratiese Suid-Afrika se erfenis.

Sedert die afskaffing van apartheidswetgewing en die demokratiese verkiesing van Nelson Mandela as Suid-Afrika se president in 1994, word Suid-Afrikaners met die herdenking van hierdie dag uitgenooi om na te dink oor sowel hulle eie regte as die van ander; om te dink oor die lang en moeilike stryd vir gelyke regte vir almal in Suid-Afrika, en om te onthou om aan te hou om gelyke menseregte vir almal – ongeag velkleur, gender, geloof, seksuele oriëntasie of nasionaliteit – ten alle tye te respekteer en te beskerm.

Taalregte

Ons Grondwet en Handves van Regte bevestig ons almal se reg op lewe, gelykheid en menslike waardigheid. Wat baie mense dalk nie besef óók in die Handves van Regte as fundamentele menseregte genoem word nie, is die reg tot taal, kultuur en gemeenskap, en die reg om aan kulturele en taalkundige gemeenskappe te behoort. Ons Grondwet maak spesifiek voorsiening vir die beskerming van taalregte. Die Pan Suid-Afrikaanse Taalraad (PANSALB) is juis gestig met die doel om die ontwikkeling en gebruik van alle tale in Suid-Afrika te bevorder, en om respek vir daardie tale aan te moedig.

Ons Grondwet maak spesifiek voorsiening vir die beskerming van taalregte.”

 

Taalkundige menseregte

Wêreldwyd word daar navorsing gedoen en besin oor individue en hele gemeenskappe se taalkundige menseregte, oftewel “linguistic human rights”. Taalkundige menseregte behels daardie regte wat die gebruik van en waardes wat taal betref verskans: van die reg om ’n taal van jou keuse te praat, die reg tot toegang tot vertaling of tolking wanneer jy nie ’n taal verstaan nie, tot die reg om enige taal van jou keuse aan te leer.

Al ons Suid-Afrikaanse tale is eintlik minderheidstale, of tale met beperkte verspreiding; nie een Suid-Afrikaanse taal word as moedertaal deur ’n meerderheid Suid-Afrikaners gepraat nie. Engels is egter die de facto lingua franca in Suid-Afrika. Gevolglik is dit sprekers van ander tale as Engels wat dikwels uitdagings ervaar met betrekking tot die beskerming van hul taalkundige regte. Dit is juis waarom dit so belangrik is om meertaligheid en ’n meertalige ingesteldheid te bevorder en te beskerm. Dit is soos ons Grondwet bepaal: Suid-Afrika behoort aan almal wat daarin woon, verenig in ons diversiteit. Dit is ons verantwoordelikheid as landsburgers, en as regering, om seker te maak dat ons daardie strewe gestand doen.

Taal vergestalt die regte van individue in die sin dat taal in die eerste plek nodig is om wetgewing op te teken. Verder maak taal hierdie wetgewing – en regte – toeganklik vir individue, mits dit in ’n taal gekommunikeer word wat ’n individu verstaan. Individue het ook die wetlike reg om in die hof in hul eie taal aangehoor te word. Verder bemagtig taal mense om protes aan te teken. Taal is daarom nie net die magtige draer van identiteit, kultuur en gemeenskap nie, maar ook van geregtigheid.

Taal is dus nou vervleg met menseregte. Taal kan ook gebruik word om uit te sluit, en daarom moet ons, wanneer ons vir taalkundige menseregte pleit, nie uit die oog verloor dat inklusiwiteit en aanvaarding die grondslag van ons taalbesluite moet wees nie.

Taal kan ook gebruik word om uit te sluit, en daarom moet ons, wanneer ons vir taalkundige menseregte pleit, nie uit die oog verloor dat inklusiwiteit en aanvaarding die grondslag van ons taalbesluite moet wees nie.”

Die reg om ’n taal te kies, en die reg om daardie taal te gebruik, is onlosmaaklik verbonde aan die beskerming van die mens se waardigheid, veiligheid en sosiale en kulturele identiteit. Of soos Steve Zeitlin dit in Folklife Magazine verwoord: “Language rights are human rights”.

– deur Andréa Müller en dr Kim Wallmach

Tags: , , , , , ,

Tale maak saak! Internasionale Moedertaaldag 2025

Op Vrydag 21 Februarie word Internasionale Moedertaaldag vir die 25ste keer wêreldwyd gevier om bewustheid van taalkundige en kulturele diversiteit te bevorder en om meertaligheid aan te moedig. UNESCO het Internasionale Moedertaaldag in 1999 ingestel om die onontbeerlike rol van tale in die onderwys, kulturele bewaring en maatskaplike insluiting te beklemtoon, en aandag te vestig op die uitdagings wat bedreigde tale en meertalige gemeenskappe orals in die wêreld in die gesig staar.

Op 21 Februarie 1952 sterf vyf studente en word talle beseer tydens polisie-optrede by ʼn betoging in Bangladesj (destyds Oos-Pakistan) ter erkenning van Bengaals as ʼn amptelike taal. Vier jaar later word Bengaals inderdaad as amptelike taal amptelik erken.

Wat as ʼn nasionale beweging begin het, het gelei tot ʼn wêreldwye beweging ter bevordering van taalkundige regte. Internasionale Moedertaaldag dien tans as ʼn simbool van individue se reg om hul moedertaal aan te leer, te praat en te ontwikkel sonder om diskriminasie of onderdrukking te vrees.”

Dit gaan nie net oor die woorde nie

Tale is die draers van die tradisies, geskiedenis en identiteite van hulle sprekers. Wanneer ʼn taal verdwyn, is ʼn unieke manier waarop daar gedink is, stories vertel is en die wêreld verstaan is, vir altyd verlore. Die VN skat dat daar tans wêreldwyd ongeveer 8 300 tale bestaan, waarvan byna 40% as bedreig of ‘gedoem’ beskou word. Dit beteken dat geen kinders of jongmense daardie tale meer praat nie en dat net enkele bejaarde sprekers daarvan nog oorbly. Ongelukkig sluit dit die laaste van die vele Khoisan-tale in wat lank gelede in Suid-Afrika gepraat is. Nama is byvoorbeeld deur talle Khoisan-gemeenskappe in die Noord-Kaap gepraat, maar teen 2017 was daar minder as 2 000 Nama-sprekers oor – die meeste van hulle ouer as vyftig jaar; net drie bejaarde lede van die Khomani San het nog die N | uu-taal gepraat, en sover bekend was daar net twee sprekers oor van Kora, die taal van die Koranas.

Net soos dit in taal oor veel meer as kommunikasie gaan, gaan taalkundige verskeidenheid oor meer as die bewaring van woorde; dit gaan ook oor die bevordering van interkulturele dialoog en die versekering van regverdige toegang tot onderwys en geleenthede vir almal. Die tema van Internasionale Moedertaaldag 2025, “Tale maak saak!”, beklemtoon ook die dringende behoefte aan vooruitgang op die gebied van taalkundige verskeidenheid en insluiting as deel van die VN se Volhoubare Ontwikkelingsdoelwitte (SDG’s). Globalisering, taalbeleide wat dominante tale verder bevoordeel en tegnologiese vordering bedreig taalkundige verskeidenheid dikwels en lei tot die marginalisering van niedominante tale. Tans word minder as 100 tale grootskaals in digitale kommunikasie en op aanlyn platforms gebruik, wat die sprekers van minderheidstale se toegang tot inligting en leergeleenthede beperk. Omdat kommunikasie van tegnologie afhanklik is, is dit noodsaaklik om te verseker dat alle tale, met inbegrip van inheemse en minderheidstale, in die onderwys, die openbare lewe, en digitale ruimtes verteenwoordig word.

Meertaligheid en meer

Meertaligheid verwys na die gelyktydige bestaan van meer as twee tale in ʼn bepaalde gebied, of na die vermoë om meer as twee tale te praat. Dit het ʼn gonswoord geword in gesprekke oor onderwys en maatskaplike insluiting. Navorsing toon dat 40% van die wêreldbevolking geen toegang het tot onderwys in ʼn taal wat hulle praat of verstaan nie, wat dit moeilik maak vir kinders om hulle volle potensiaal te bereik.

Deur moedertale met onderwys te integreer, kan gemeenskappe geletterdheid bevorder, leeruitkomste verbeter, en ʼn dieper verbintenis met hulle kulturele identiteit bevorder.”

Plurilinguïsme, ʼn term wat taamlik onlangs geskep is, beteken meer as bloot om meervoudige tale te ken. Dit beklemtoon die vermoë om oor tale heen te kommunikeer en te put uit ʼn uiteenlopende taalkundige en kulturele repertoire. Anders as die tradisionele uitgangspunt dat dit nodig is om individuele tale afsonderlik te bemeester, erken plurilinguïsme gedeeltelike vaardighede, waar individue verskillende tale gebruik, afhangend van konteks en behoefte. Hiervolgens is effektiewe kommunikasie, eerder as die vermoë om ʼn taal vlot of foutloos te praat, die uiteindelike doelwit van taalverwerwing.

Deur plurilinguale onderwys te bevorder en kinders van jongs af aan te moedig om meervoudige tale te leer, kan gemeenskappe individue toerus met die vaardighede om in ʼn geglobaliseerde wêreld te floreer terwyl hulle stewige bande met hul moedertaal behou. By die US maak plurilinguïsme deel uit van ʼn meertalige ingesteldheid – ʼn benadering wat beteken dat ʼn mens gewillig is om sprekers van ander tale tegemoet te kom deur aanvaarding en waardering vir dit wat hulle diversiteit tot die gesprek bydra.

[us_image image=”31117″ size=”medium”]

Kom ons onthou wanneer ons Moedertaaldag 2025 vier dat taal meer as woorde is: dit is ook identiteit, erfenis en verbintenis. Of jy nou een of baie tale praat, elke poging om ʼn moedertaal te bewaar, te leer of te bevorder dra by tot ʼn meer insluitende en taalkundig ryke wêreld. Tale máák saak, en ons moet hulle beskerm.

–  deur Tania Botha

Tags: , , , , , ,

Taleweek 2025 by die US, met iets vir alle studente en personeel

Dis weer tyd vir die EUTOPIA-US Taleweek – vanjaar vanaf 3 tot 7 Maart. Taleweek by Stellenbosch Universiteit (US) word georganiseer deur die US Taalsentrum, en beloof om ’n besondere week te wees. Kom vier taal, kultuur en diversiteit saam met ander mense wêreldwyd! 

Taleweek by die US is gemik op studente en personeel, en bied drie geleenthede wat in lewende lywe bygewoon kan word en vier aanlyn geleenthede, alles gratis. Die van aangesig tot aangesig-geleenthede sluit in ’n interaktiewe Taalkafee-aand, ’n meertalige Karaoke-middagete-sessie en ’n Afrikaanse Poësie-aand aangebied deur die studentevereniging VER[r]AS. Die aanlyn geleenthede bied drie taalaanleer-ervarings gedurende etenstyd om jou ’n voorsmakie te gee van ’n taal wat jy dalk wil verken: ’n Xhosa-voorsmaakkursus, ’n Suid-Afrikaanse Gebaretaal-voorsmaakkursus en ’n Afrikaans-voorsmaakkursus. Daarbenewens is daar ’n interakiewe aanlyn sessie wat die onderlinge verband tussen die US se konsep van ’n meertalige ingesteldheid en interkulturele vaardighede ondersoek, getiteld Ondersoek en Ontwikkel ʼn Meertalige Ingesteldheid (Exploring and Developing a Multilingual Mindset). Besprekings vir US-geleenthede word deur Eventbrite hanteer – hier vind jy meer inligting oor al die geleenthede, asook skakels om te registreer. 

Meer geleenthede is aanlyn beskikbaar deur die EUTOPIA-alliansie – kyk hier na wat aangebied word. Instellings regoor die wêreld neem deel aan EUTOPIA Taleweek, wat gedurende daardie week aan personeel en studente van alle EUTOPIA-vennote die geleentheid bied om aanlyn geleenthede regoor die wêreld by te woon en sodoende met mekaar wisselwerking te hê. Die US is een van ses globale vennootuniversiteite waarmee EUTOPIA buite sy kern-alliansie van tien Europese universiteite saamwerk om ’n internasionale toegangspunt vir die uitruil van kennis en kultuur te skep. 

Registreer gou om jou plek te verseker. Inligting oor venues en skakels vir aanlyn deelname sal ná registrasie gestuur word. Laat asseblief die organiseerders weet indien jy van plan verander nadat jy geregistreer het, sodat hulle jou plek vir iemand anders kan beskikbaar kan maak en nie onnodig vir jou voorberei nie. 

Stuur ’n e-pos aan languagesweek@sun.ac.za vir navrae of kansellasies. 

Tags: , , , , , , ,

Welsyn in samesyn

Dis weer die tyd van die jaar dat ons dagboeke propvol jaareindkuiers en -funksies is. As jy sommer by voorbaat ʼn aanval van sosialiseringsuitputting kry wanneer jy na jou kalender kyk, wil ons jou net herinner aan ʼn taamlik onlangse ontwrigter: Covid-19. Onthou jy hoe die pandemie ons lewens uit die bloute kom omvergooi het deurdat ons ver weg van mekaar moes bly en van die huis af moes werk? En onthou jy hoe eensaam en verlate dit ons laat voel het, en hoe afgesonderd?

Ons kuier miskien nie almal ewe graag nie, maar die grendeltyd het onteenseglik bewys dat ons van nature sosiale wesens is en dat wisselwerking met ander mense noodsaaklik is as ons wil hê dit moet regtig op persoonlike sowel as professionele vlak met ons goed gaan.  Boonop het die pandemie vir baie van ons die manier waarop ons werk, en waar ons werk, wesenlik verander.

Vir diegene met buigsame of hibridiese werkreëlings kan dit verandering beteken in aspekte van die daaglikse samesyn wat deel uitmaak van ʼn konvensionele kantooromgewing – die terloopse geselsies wanneer ons mekaar toevallig raakloop, die teetye en gedeelde grappies, en die spanvergaderings – wat verhoudings organies laat ontwikkel en ʼn gevoel van kameraderie by personeel bevorder. Dit is hoekom ons geleenthede om saam met ons kollegas te kuier, so dikwels moontlik moet verwelkom en aangryp.

Wanneer ons tyd saam deurbring, ontspan ons nie net nie – ons bou ook verhoudings wat ʼn samehorigheidsgevoel kweek en ons laat voel ons is nie alleen in die ding nie. Ons by die Taalsentrum het weer onder die indruk hiervan gekom na afloop van ʼn onlangse spanuitstappie na die Bo-Kaap om Erfenisdag te vier. Talle kollegas het te kenne gegee dat hulle dit geweldig geniet het, en hulle waardering vir die uitstappie uitgespreek. Hulle het beklemtoon dat, afgesien van die opvoedkundige en kulturele waarde van die besoek, veral die ontspanne samesyn genotvol was, en dat dit lekker was om op te vang met kollegas vir wie hulle selde te siene kry.

Personeeluitstappies en -kuiers skep vir ons ’n geleentheid om weg te kom uit ons gewone werksomgewing en -dinamika, om vir ʼn slag van spertye te vergeet en mekaar se geselskap op ʼn neutrale plek te geniet.  In hierdie informele omgewings kan ons die moontlik onuitgesproke hiërargiese hindernisse oorkom en mekaar as mense leer ken; nie bloot as medewerkers of as hoofde en ondergeskiktes nie. Dit verander alles. Skielik is dit makliker om oop gesprekke te voer, om by iemand om raad aan te klop of om saam te werk aan ʼn projek, omdat ons mekaar beter ken en meer vertrou.

Dit gaan dan nie net daaroor om die werk gedoen te kry nie, maar ook oor die wete dat ons, afgesien van ons werkspligte en -vergaderings, deel uitmaak van ʼn wedersyds ondersteunende groep mense wat lojaal is teenoor mekaar en mekaar beskerm. Dit maak ons meer veerkragtig en stel ons in staat om nuwe uitdagings die hoof te bied wanneer dit rof gaan.”

Gaan geniet die jaareindkuiers dus voluit, en bou genoeg goedvoelverhoudings om in 2025 van die werkplek veel meer te maak as ʼn plek om te werk – maak daarvan ʼn plek om te floreer!

– deur Tania Botha; vertaal deur Ingrid Swanepoel

Tags: , , , , , , ,

Vryheidsdag: Gedagtes oor taal, uitdrukking en verantwoordelikheid

Spiderman het die spyker op die kop geslaan toe hy iets gesê het soos “baie mag bring baie verantwoordelikhede”. Dieselfde beginsel is op vryheid van toepassing, soos Eleanor Roosevelt tereg opgemerk het: “Saam met vryheid kom verantwoordelikheid.”

Terwyl ons in ʼn demokratiese, veeltalige Suid-Afrika woon, leer en floreer (en, wel, soms net oorleef), het ons ook die verantwoordelikheid om ook ʼn bietjie te stoei met die konsep van vryheid en die verantwoordelikhede wat hand aan hand gaan met ware vryheid, veral wanneer ons nadink oor wat Vryheidsdag, wat op 27 April gevier word, vir ons beteken.

Vryheid van uitdrukking

Volgens Article 19, ʼn internasionale dink-en-doen-organisasie wat gemoeid is met vryheid van uitdrukking, “maak vryheid van uitdrukking dialoogvoering moontlik, dit verhoog begrip, en dit verbreed die publiek se kennis”. Ons, as die Taalsentrum, stem saam. Die feit dat ons idees en inligting vryelik met mekaar kan deel, maak almal van ons slimmer en help ons gemeenskappe om te floreer.

As Suid-Afrikaners pluk ons vandag die vrugte van talle duur verworwe vryhede in ons land, waarvan ʼn baie belangrike een die vryheid is om in ons moedertaal of ʼn ander taal van ons keuse te kommunikeer. Boonop is daar ruimte vir baie stemme en baie menings – ruimte om gehoor te word.

 

Wat beteken vryheid vir ons by die Universiteit Stellenbosch (US) se Taalsentrum?

Vir ons is vryheid veel meer as ʼn blote konsep – dis ʼn rigsnoer wat sowel ons interaksie met die wêreld om ons as ons benadering tot leer en onderrig bepaal. Dit begin met vryheid van uitdrukking – die fundamentele reg om ons gedagtes, emosies en idees in ʼn taal van ons keuse te verwoord. In die modules, slypskole en kortkursusse wat ons aanbied, streef ons daarna om ruimtes te skep waar die deelnemers vry en veilig voel om hulle sonder enige voorbehoude uit te druk, om vrae te vra, en om deel te neem aan betekenisvolle dialoogvoering met diegene om hulle. Ons probeer ook om sulke ruimtes orals op die kampus te skep met ons taal- en tolkdienste.

Kreatiwiteit

Vryheid behels ook die vrymoedigheid om kreatief te wees – om nuwe taalkundige velde te ondersoek, om met verskillende maniere van uitdrukking te eksperimenteer en om die grense van tradisionele taalkonvensies te verskuif. Ons moedig die mense met wie ons saamwerk – hetsy studente, deelnemers of kliënte – aan om vrye teuels aan hulle verbeelding te gee en die krag van taal in te span om hulle unieke perspektiewe en ervarings oor te dra, of dit nou in Xhosa, Afrikaans, Engels of SA Gebaretaal is.

Vryheid is nie net die afwesigheid van eksterne beperkings nie, maar is ook die aanwesigheid van omgewings wat ons toelaat om ons volle potensiaal te verwesenlik en uitdrukking daaraan te gee.  Dit beteken dat ons inklusiewe omgewings moet skep waar diverse stemme en tale nie slegs gehoor en gesien word nie, maar hartlik verwelkom word. Dit kom neer op die kweek en aanmoediging van ʼn kultuur van verdraagsaamheid en wedersydse respek asook die bevordering van regverdige toegang tot geleenthede en hulpbronne – ook wat taal betref – basies ʼn meertalige ingesteldheid. By US en die Taalsentrum beteken dit byvoorbeeld om tydens lesings toegang tot tolkdienste te hê sowel as die geleentheid om die talle plaaslike en internasionale tale te hoor wat vryelik op ons kampusse en in ons gemeenskappe gepraat word.

 

’n Baie menslike behoefte

Die konsep van vryheid behels ook ons fundamentele menslike behoefte aan outonomie, waardigheid en selfuitlewing. Dit is ʼn dinamiese en ontwikkelende beginsel wat die kern van ons menswees vorm en wat vooruitgang, geregtigheid en die strewe na ʼn meer regverdige en gelyke wêreld – ʼn wêreld waar daar plek is vir alle stemme en waar alle stories vertel en waardeer kan word. Kortom: ʼn meertalige en multikulturele wêreld.

Sluit by ons by die Taalsentrum aan wanneer ons die transformerende krag van taal aangryp en leer by die outentieke stemme van diegene om ons op die kampus, in ons lesingsale en by ons aan huis – ook oor vryheid.

Voel die vryheid!

– deur Esther van der Vyver (vertaal deur Ingrid Swanepoel)

 

 

Tags: , , , ,

Ons moedertale: Wat kry ons daaruit?

By die US se Taalsentrum deel ons UNESCO se oortuiging dat kulturele en taalkundige diversiteit belangrike boustene is vir volhoubare samelewings, en ons neem met oorgawe deel aan die wêreldwye viering van Internasionale Moedertaaldag op 21 Februarie elke jaar.

Moedertaaldag gaan nie net net oor my en jou individuele moedertale nie, maar ook oor dié van die mense om ons. As ons verstaan dat die persoon langs ons se moedertaal net so kosbaar vir hulle is soos ons moedertaal vir ons is, en as ons dan daardie sentiment respekteer, het ons reeds goeie vordering gemaak.

Hoekom is moedertale belangrik, afgesien daarvan dat ons emosionele waarde heg aan die taal of tale waarmee ons grootgeword het en waarin ons onself heel eerste begin uitdruk het? Hoe kan hulle van praktiese nut vir ons wees, selfs wanneer ons dikwels in ʼn derde of vierde taal funksioneer om te verseker dat ons op ʼn manier kommunikeer wat ander mense help om te verstaan wat ons sê?

 

Moedertaalmomentum

Moedertale gee ons momentum – hulle is soos kenniswegspringblokke. Almal van ons gebruik ons moedertaal as ʼn ondersteunende raamwerk in die verkryging van kennis. Wanneer ʼn mens nuwe kennis inwin, begin jy gewoonlik met bekende inligting en verken die onbekende van daar af. As jy dus op ʼn plek begin waar jy weet wat ʼn sekere konsep in jou moedertaal is, het jy ʼn plek waar jy vastrapplek kan kry, en jy kan daardie bekendheid gebruik as wegspringplek om meer komplekse konsepte te verstaan, selfs wanneer jy in ʼn ander taal as jou moedertaal met hulle kennis maak.

Dus kan en moet studente hul moedertale op universiteit gebruik, selfs al is hulle taal nie een van die instansie se amptelike tale van onderrig en leer nie. As ons maar aan die US dink – die Universiteit het hom verbind tot die gebruik van Afrikaans, Engels en Xhosa, die amptelike tale van die Wes-Kaap. Afrikaans en Engels is die primêre tale waarin daar geleer word, onderrig verskaf word, en assessering gedoen word. Xhosa kan ook vir onderrig en leer gebruik word in gevalle waar daar die nodige kapasiteit is en dosente dit van pas vind om dit te gebruik, en waar daar ʼn opvoedkundige behoefte daaraan is. Verder is die Universiteit daartoe verbind om Xhosa as ʼn akademiese taal te ontwikkel en om Afrikaans te behou as ʼn taal waarin onderrig, leer, assessering en navorsing gedoen word. Die US is ook een van die min Suid-Afrikaanse universiteite wat werk om Suid-Afrikaanse Gebaretaal te ontwikkel en te bevorder. Dit is alles deel van ʼn nasionale mandaat vir tersiêre instellings om minstens een Afrikataal onder hul vlerk te neem en dan die beskikbare hulpmiddels daarop te fokus, terwyl dit wat reeds ontwikkel is, in stand gehou word. Dit is ʼn belangrike manier vir ons om die Suid-Afrikaanse Grondwet uit te leef. Deur tale op tersiêre vlak te respekteer, verhoog ons hulle status.

Die US se studente en personeel is in der waarheid ʼn veel meer diverse klomp as bloot sprekers van Afrikaans, Engels en Xhosa, maar dit is darem ʼn begin om met die algemeenste moedertale in die Wes-Kaap te werk. Ander Suid-Afrikaanse universiteite het ook onderneem om minstens een van die Afrikatale in hulle streke te ontwikkel. Op dié manier sal Zoeloe-sprekers byvoorbeeld ook kan baat by hulpbronne in Xhosa omdat hierdie twee tale ná aan mekaar is, en dieselfde geld vir ander tale wat nou aan mekaar verwant is. As moedertaalsprekers moet ons egter self ons eie tale kies wanneer die geleentheid hom voordoen.

Verhoging van die status

As ons ons tale se status wil behou of verhoog en hulle reikwydte wil uitbrei, kan ons dit op twee oorkoepelende maniere doen. Een daarvan is deur in daardie taal te skryf – deur letterkunde te skep – en sodoende te bewys dat jou taal in staat is om abstrakte denke en kreatiewe en komplekse idees uit te druk, en dat dit buigsaam genoeg is om dit te doen. Die tweede manier is deur terminologie te skep wat nuwe tegniese domeine beskryf.

Waarskynlik moet elke enkele taal met die uitsondering van Engels (omdat terminologie skynbaar veel natuurliker in Engels geskep word as deel van die proses van nuwe uitvindings en ontwikkelings) gedurig sy status verhoog om in ons moderne wêreld by te hou. Elke ander taal, of dit nou Frans, Duits, Chinees, Afrikaans of Xhosa is, word uitgedaag om tred te hou, en selfs Engels bly nie altyd voor nie! Ook mag Engels dalk oor die terminologie beskik, maar die betekenis van die betrokke konsepte spreek soms nie vanself nie. Terminologie in Xhosa, Afrikaans of selfs Frans is dikwels meer beskrywend en dus duideliker verstaanbaar vir die sprekers van die betrokke taal. Dink maar aan “koppelaar” in Afrikaans vir “clutch” in Engels, of die Zoeloe-woord vir “wetsontwerp” (“bill in Engels), naamlik “umthethosivivinywa”, wat letterlik beteken “ʼn wet wat besig is om gemaak te word”. Daar is talle ander voorbeelde. Maar kies ons om daardie mooi woorde aan te gryp en te gebruik, of val ons outomaties terug op die Engelse woorde?

ʼn Groot voordeel daarvan om ʼn taal se status te verhoog en om verskeie tale te gebruik, is dat ons ons omgewings sodoende meer inklusief maak. Wanneer mense hulle tale in verskillende ruimtes sien en ervaar, herinner dit hulle daaraan dat hulle deel is van iets wat groter as hulleself is.

Verskillende kante van dieselfde munt

Wanneer ons vanjaar Moedertaaldag vier, moet ons dalk oor die volgende twee vrae nadink: Wat doen jou moedertaal vir jou, en wat doen jy vir jou moedertaal? Wanneer jy jou moedertaal gebruik om te leer, en in jou daaglikse lewe en in amptelike onderhandelinge, help jy nie net jouself nie, maar ook ondersteun en bewaar jy jou taalerfenis. Deur jou taal te gebruik, help verseker jy dat daardie taal lewendig bly en in die toekoms steeds sal voortbestaan.

En dan, wanneer ons nog ʼn tree vorentoe neem en mekaar se moedertale begin leer, ondersteun en versterk ons daardie tale selfs nog meer terwyl ons nuwe maniere vind om mekaar te begryp en te waardeer.

– deur Susan Lotz, dr Kim Wallmach, Sanet de Jager en Jackie van Wyk, vertaal deur Ingrid Swanepoel

 

 

 

Tags: , , , ,

Waardering vir ʼn liewe kollega wat aftree

Ydalene Coetsee, ʼn staatmakerdosent in akademiese en professionele geletterdhede by die Taalsentrum, tree aan die einde van 2023 af nadat sy vir 14 jaar klasgegee het.

Akademiesegeletterdhedemodules word aangebied om studente te help om die gaping tussen skool en universiteit te oorbrug, en hierdie kredietdraende modules word pasgemaak volgens die unieke behoeftes van elke US-fakulteit. Ydalene was veral betrokke by onderrig in die verlengdekurrikulumprogram vir die wetenskappe, waar sy op ingenieurstudente gefokus het. Die bystand wat sy aan studente verleen het wat besig was om hulle voete in ʼn nuwe en veeleisende akademiese omgewing te vind, is van onskatbare waarde.

Ons gaan jou baie mis, Ydalene! ʼn Kollega het by Ydalene se afskeid die volgende kort ode aan haar gedeel:

Ode aan Ydalene
Jy is vir my sag, vol geloof, vrede en humor,
Jy sien altyd die blinkkant as die lewe knor.
Mag jou toekoms skitter en blink,
En mag daar vrede, geluk en baie seelug vir jou wink.

 

 

Ons het met Ydalene ook gesels om uit te vind wat sy van ons gaan onthou en wat sy sonder ons gaan doen 😉. Lees verder vir die onderhoud.

Wat het jy studeer en hoekom het jy by die Taalsentrum begin werk?
Nadat ek my meestersgraad in vertaalkunde behaal het, het ek gedink ek sou doodgelukkig wees om van my huis af te werk en vir Struik Uitgewers boeke te vertaal. Ek het dit egter só gemis om te klas te gee dat ek begin het om op kontrak vir die Taalsentrum klas te gee, en later om ʼn permanente pos aansoek gedoen het. Dit was in 2010, en sedertdien was dit vir my heerlik om hier te doseer. Aanvanklik het ek lesings in verskillende fakulteite (Regsgeleerdheid, Natuurwetenskappe, Ekonomiese en Bestuurswetenskappe) gefasiliteer, maar later slegs vir Ingenieurswese en Teologie. Die Teologie-klasse was klein en daar was twee opsies: een vir voltydse studente en een vir deeltydse of werkende studente. Ek is só bly dat ek nooit te oud was om my vaardighede te verbeter en nuwe dinge te leer nie.

Watter veranderinge het jy by die Taalsentrum ervaar, en het jy self enige verandering teweeggebring?
In my vakgebied (akademiese geletterdhede) was die grootste verandering die skuif van die aanbied van losstaande modules na noue samewerking met kollegas in fakulteite om modules aan te bied. Ek sou ook graag wou glo dat ek gehelp het om ʼn meer ondersteunende omgewing in die Taalsentrum te skep.

Kan jy ons iets vertel van die studente en kollegas saam met wie jy gewerk het? Wat het jy die meeste geniet?
Ek het dit verkies om studente in die verlengdekurrikulumprogramme  te ondersteun omdat ek gevoel het dat ek daar ʼn daadwerklike verskil kon maak. Terugvoer wat my hart warm laat klop, is wanneer ʼn student of kollega vir my sê ek het ʼn verskil in hulle lewens gemaak. Ek het baie by kollegas en by studente geleer.

As jy vir eerstejaars net een ding kon leer, wat sou dit wees?
Duidelike kommunikasie is my passie, en ek werk steeds aktief daaraan. Studente wat in hul tweede of derde taal skryf, benodig verskillende tussenkomste, asook ʼn baie geduldige dosent. Ek weet hoe moeilik dit is om ʼn nuwe taal te leer, en ek put groot genot daaruit om studente op hulle reis na meertaligheid te ondersteun.

Will jy dalk ʼn ‘aha-oomblik’ in die klas of ʼn snaakse storie met ons deel?
Wat ek die beste onthou, is die foute wat ek gemaak het, byvoorbeeld om nie te besef dat my waardes nie sigbaar genoeg vir die studente was nie. Gevolglik probeer ek nou harder om te wys dat ek alle mense respekteer.

Die snaaksste was die verskonings wanneer iemand nie vir ʼn toets opgedaag het of ʼn werksopdrag nie ingedien het nie. My gunsteling vir ʼn toets wat nie geskryf is nie:

Mevrou, ek moes gister Worcester toe gaan want ek moes ʼn muishond by iemand daar gaan haal. Sien, daar was ʼn slang in my meisie se woonstel en dis die enigste manier hoe ons daarvan ontslae kon raak.”

Net een of twee studente (die moedertaalsprekers) het die meeste van die taalgrappies wat ek deur die jare probeer vertel het, verstaan. Dan moes ek die grappie probeer verduidelik, en hoe verder ek met die verduideliking vorder, hoe verspotter het ek gevoel. Ek was ook ʼn paar keer erg in die verleentheid weens tegnologie wat nie gewerk het soos dit moes nie. Dan was ek altyd baie dankbaar dat die studente my gehelp het.

Vertel ons van die dinge waarna jy uitsien – wat gaan jy doen nadat jy afgetree het?
Ek sal dalk in ander omgewings aanhou doen wat ek graag doen (om studente te help om duidelik te kommunikeer). Ek wil ook graag meer in die berge gaan stap en meer dikwels en vir langer met vriende kuier sonder om skuldig te voel. Ek gaan my kleinkinders na hartelus vertroetel, en ek en my jongste seun is van plan om in 2024 die Machu Picchu Inca-staproete aan te durf. Ek en my man van 42 jaar geniet dit om die langpad te vat en daar is plekke waar ons nog nie was nie, dus wink nuwe plekke om ontdek te word en nuwe mense om ontmoet te word!

Ek wens die Taalsentrum en my kollegas alles van die beste toe vir die toekoms. Onthou: Die lewe is taal.”

Lees ook hier wat Ydalene oor haar gunstelingboeke sê.

Tags: , , , , , ,

Afrikadag 2023: Ons Afrika, ons toekoms

Om die vele fasette en wonder van Afrika te erken, word Meimaand aan Afrika opgedra.

Afrikadag self word op 25 Mei gevier om die stigting van die Organisasie vir Afrika-eenheid (nou bekend as die Afrika-unie), op 25 Mei 1963 te herdenk. Op hierdie dag, 60 jaar gelede, onderteken leiers van 30 van die 32 onafhanklike Afrikastate ʼn stigtingsakte in Addis Abeba, Etiopië. Daar onderneem hulle om nasiebou deur eenheid en vryheid van onderdrukking aan te moedig.

Die Taalsentrum het besluit om vandeesmaand die belangrike rol wat tolke tot dusver op die Afrika-vasteland gespeel het om taalgrense oor te steek, uit te lig – van die professionele taalkundiges en pryssangers van stamgebonde Afrika-samelewings tot hedendaagse tolke wat nasiebou fasiliteer en toegang tot dienste bewerkstellig deur in nasionale parlemente, kongresse, howe en hospitale te tolk. En natuurlik dink ons ook aan die opvoedkundige tolke wat dit moontlik maak dat universiteitslesings in Afrikaans, Engels, Xhosa en Suid-Afrikaanse Gebaretaal aangebied kan word.

Die gebruik om in Afrika van een taal na ʼn ander te tolk, het reeds duisende jare gelede ontstaan, soos dit ook elders die geval is.

[us_hwrapper]

In baie Afrika-samelewings het die professionele taalkundiges of pryssangers tot ʼn lang linie begaafde meertalige oratore behoort wat pryssange op belangrike openbare geleenthede aangehef het om die oorwinnings en roem van die stamhoof en sy voorsate te besing.”

[/us_hwrapper]

Die orale kuns van Wes-Afrikaanse griots (sanger-digters) en Suider-Afrikaanse iimbongi (pryssangers) word tot vandag toe nog voortgesit, met die pryssangers wat as hedendaagse politieke kommentators optree.

Die verhore van die Waarheids- en Versoeningskommissie van 1996 tot 1998 was die eerste blootstelling wat menige Suid-Afrikaners aan die wonder van simultane tolking in Suid-Afrika se 11 amptelike tale gehad het. Tolke het tydens die verhore van die Waarheids- en Versoeningskommissie versoening gefasiliteer. Sedertdien het hulle gehelp om Suid-Afrika op te bou by nasionale en provinsiale wetgewers, munisipale raadsvergaderings en kongresse. Ander belangrike werkgewers vir tolke in Afrika sluit in die Afrika-unie, Pan-Afrika-parlement, UNON (die Verenigde Nasies se Kantoor in Nairobi), SADC (die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap) en die Afrika-ontwikkelingsbank.

Gebaretaaltolke is wêreldwyd bekend vir die toegang tot onderwys wat hulle vir Dowe studente fasiliteer, maar wat minder bekend is, is dat gesproketaaltolke dieselfde kan doen vir horende studente. Verskeie Suid-Afrikaanse universiteite maak universiteitslesings op hierdie manier toeganklik vir studente wat nie noodwendig so gemaklik in die taal van onderrig is nie. Aan die US werk ons opvoedkundige tolke in Afrikaans, Engels, Xhosa en Suid-Afrikaanse Gebaretaal.

Ons gee graag erkenning aan die rol wat tolking oor die jare heen gespeel het om Afrika en sy mense met mekaar te help verbind en sodoende vooruitgang te help bewerkstellig. Ons by die Taalsentrum beskou onsself as bevoorreg om deel van hierdie verhaal te wees, en ook om deel van die toekoms van Afrika te wees – ons Afrika.

As jy dalk ʼn tolk is wat in Afrika werk, deel asseblief jou ervaring met ons. E-pos ons by taalsentrum@sun.ac.za.

Bron: Wallmach, K. 2015. Africa. In Pöchhacker, F. (ed.) Encyclopaedia of Interpreting Studies. Londen: Routledge.

Blog deur Dr Kim Wallmach, Direkteur van die Taalsentrum; vertaal deur Susan Lotz

Tags: , , , , , , , , ,